همه چیز درباره فرش افشار

نام افشار برگرفته از قومی است که این فرش‌ها را طراحی و خلق می‌کنند. آنها از طریق ایران به عنوان بخشی از کنفدراسیون ترکمن اوغوز که شامل 24 طایفه دیگر است به ایران و ترکیه آمدند. این عشایر صدها سال در شمال غرب ایران زندگی می کردند، اما بخشی از ایل به اجبار به منطقه امروزی منتقل شدند، جایی که فرش‌سازی به یکی از شاخه‌های مهم تجارت تبدیل شد. در قرن شانزدهم، اوغوز بیشتر یک شاهزاده بود تا یک پادشاهی.

این زبان هنوز به خوبی حفظ شده و امروزه توسط افرادی که اجدادشان از این قبیله سرچشمه گرفته اند صحبت می شود. بافندگی همواره بخش عمده‌ای از خلاقیت هنری این قبیله بوده است و به‌عنوان سنتی که از نسلی به نسل دیگر آموزش داده می‌شود، احتمالاً در هیچ زمانی از آن کاسته نخواهد شد. با این حال، در قرن بیستم، رتبه آنها به منطقه ای در گوشه جنوب شرقی ایران کاهش یافت. این فرش‌های قدیمی ایرانی که توسط عشایر و روستاییان جنوب شرقی ایران در شهرهای شیراز، کرمان و یزد تولید شده‌اند، از معدود فرش‌هایی هستند که تکنیک‌های عشایری و روستایی را با هم ادغام می‌کنند. علیرغم افول قامت ایل، فرش های عتیقه افشار میراث بزرگ خود را حفظ می کنند.

فرش‌های افشار قرن نوزدهم به دلیل کیفیت بالای مصالح و صنایع دستی، همراه با زیبایی‌شناسی منحصربه‌فرد، شهرت دارند. کارشناسان بر این باورند که بافندگان افشار احتمالاً اولین کسانی بودند که از «بوته» در فرش‌بافی استفاده کردند. سه تا از پرکارترین طرح‌های آن‌ها عبارتند از:

• ردیف‌های مورب ساده «بوته»
• طرح فرش قدیمی کلاسیک «مرکز و گوشه» 
• یک محور عمودی

از سه طرح پله ای جالب‌ترین طراحی آن‌ها «اژدها و ققنوس» است، نسخه‌ای که به ندرت دیده می‌شود و بسیار انتزاع‌شده از یک نقش باستانی با قدمت بیش از 5000 سال به چین الهام گرفته است. طرح های دیگر عبارتند از:

• طرح مشبک یا لاله
• سجاده نماز 
• «درخت زندگی» 
• ردیف هایی از مدال های سپر تکراری
• طرح‌های قفقازی با شعله‌های ایرانی

فرش‌های باکیفیت آنتیک افشار تکنیک‌های رنگرزی بسیار اشباع را نشان می‌دهند و تقریباً همیشه از پشم غنی از لانولین که از گله‌های خود جدا شده‌اند می‌درخشند. فرش‌های افشار معمولاً در دو انتها با بافت پیچیده و کناره‌ها با ضخامت‌های چند رنگ تکمیل می‌شد. اکثر بافته های آنها در اندازه های منطقه ای بین 3 فوت در 5 فوت و 4 فوت در 7 فوت یافت می شود. 

ایل افشار

افشارها طایفه‌ای از تُرک‌های اغوز هستند که در ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان پراکنده‌اند. مراکز اصلی سکونت آنان در ایران استان‌های آذربایجان غربی، زنجان، خراسان، کرمان و فارس است؛ اما تیره‌هایی از آنان را در استان‌های آذربایجان شرقی، لرستان، قزوین، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، همدان (صالح آباد و اسدآباد)، خوزستان، استان مرکزی، البرز (شهرستان ساوجبلاغ) و چهارمحال و بختیاری (شهرکرد و شهرستان بن) می‌توان یافت.

اَفشار یا اوشار یکی از ایل‌های تُرک‌های اغوز ترکمان جزء گروه قومی ترک‌های آذربایجانی هستند. که عده‌ای از آنها در زمان سلجوقیان و عده‌ای دیگر در زمان شاه اسماعیل صفوی همراه با شش ایل بزرگ از آناتولی عثمانی به ایران آمدند و پایه‌های دودمان صفوی را بنیاد گذاردند. ایل افشار یکی از هفت ایل اصلی قزلباش بوده‌است. این ایل به دو شعبهٔ بزرگ تقسیم می‌شد: یکی قاسملو و دیگری ارخلو یا قرخلو؛ نادرشاه افشار از شعبه اخیر بود. طایفه قرخلو را شاه اسماعیل از آذربایجان به خراسان کوچاند و در شمال آن سرزمین، در نواحی ابیورد و درهٔ گز و باخرز تا حدود مرو مسکن داد؛ تا در برابر ازبکان و ترکمن‌ها مهاجم سدی باشند. تعداد بسیاری از این ایل ها در زمان شاه عباس اول در ایل شاهسون ادغام گشتند.

افشارهای ایران

بزرگ‌ترین شهر افشارنشین ایران و جهان شهر ارومیه است چنانچه لرد کرزن در قرن بیستم هنگام ورود به شهر ارومیه می‌نویسد: «این شهر که در ارتفاع ۴۴۰۰ پا از سطح دریاست بین ۳۰۰۰۰ و ۴۰۰۰۰ نفر سکنه دارد که بیشتر آنها طایفهٔ ترک افشار هستند، ولی مقدار متنابهی اقلیت‌های نسطوری (آشوری)، کلیمی و ارمنی را هم در بر می‌گیرد.» استان زنجان نیز مردمان زیادی از ایل افشار دارد که در این استان پراکنده شده‌اند. مناطق با جمعیت چشمگیر از افشارها در گرماب (خدابنده) و بخش دهستان قشلاقات افشار هستند.

بیشترین افشارهای شمال خراسان نیز در شهرهای قوچان، دره گز، کلات و شیروان و قسمت‌هایی هم در مینودشت و رامیان، آزادشهر استان گلستان هستند . افشارهای کرمان را می‌توان ترکیبی از کاملترین طوایف این ایل که در ایران حضور دارند دانست. نظم و انضباط ایلی از ابتدای حضور بعضاً تا هم‌اکنون نیز می‌توان در آنها دید. تنوع طوایف افشار را در استانهای کرمان و هرمزگان و مناطق مرزی استان فارس می‌توان به‌وضوح دید. بزرگ‌ترین و قدرتمندترین طوایف این ایل قاسملوها بوده‌اند که از ابتدای تشکیل دولت صفوی در کرمان حضور داشته‌اند و در حال حاضر نیز حضوری پررنگ دارند و شاید می‌توان با جرئت گفت که نقشی که این طایفه در متحد کردن ایل افشار در کرمان بازی کرده‌اند در کمتر جایی می‌توان دید.

تاریخچه فرش افشار

از دوره صفویه، گروه قبیله ای ترک افشار از خاستگاه خود در آسیای مرکزی کوچ کردند تا در آذربایجان ایران، جمهوری آذربایجان و ترکیه شرقی ساکن شوند. این پیشینه منجر به گنجاندن تأثیرات منطقه‌ای بر بافندگی افشار شده است و در نتیجه زیبایی‌شناسی متمایزی به وجود می‌آید که عناصری از چندین سبک فرش ایرانی روستایی و عشایری و نیز تأثیرات طراحی ایرانی جنوبی را در خود جای داده است. تأثیر فرش قفقاز نیز به شدت احساس می شود.

طرح فرش افشار 

فرش های آنتیک افشار متعلق به قرن نوزدهم هستند و با کیفیت ساخت و پشم مشخص می شوند. رنگ‌ها اشباع شده‌اند: رنگ‌های نیلی عمیق، کارنلین، زعفرانی و اخرایی غالب هستند. در حالی که طرح‌های پیچیده تکرار شونده در سرتاسر این فرش ها رواج دارد، بافندگان افشار از تصاویر فرش‌های جنوب ایران نیز استفاده می‌کردند، با نقوش بوته، درختچه‌ها و گاهاً ترکیب‌بندی‌های «درخت زندگی» که با آن مواجه می‌شدند. تأثیرات کردی در فرش‌های شکل ترنج زاویه‌دار و همچنین در خودانگیختگی کلی که در چندین طرح اصلی گل و پرنده مشاهده می‌شود مشهود است. 

فرش های افشار از شمال شرق ایران می آیند. ساخت ایل افشار هستند. این عشایر سابق نسل‌هاست که برای تضمین موجودیت خود فرش می‌بافند. حالا خانه نشین شده اند و در شرق و جنوب شرق ایران پیدا می شوند. فرش‌های آن‌ها سیار با کیفیت است و به دلیل مقاومت بسیار محبوب هستند.

فرش‌های افشار به رنگ‌های قرمز و آبی گره‌دار هستند و معمولاً دارای نقش‌های مستطیل هستند. تنوع طرح ها بسیار زیاد است. گاهی اوقات در کنار الگوهای نسبتاً مستقیم گل رز وجود دارد. اینکه یک ترنج میانی یا طرحی روی فرش وجود داشته باشد، کاملاً به گره زن و تخیل او بستگی دارد. این فرش‌ها به لطف عناصر هندسی خود، با سبک‌های مبلمان مدرن امروزی هماهنگی کاملی دارند. فرش های ایرانی افشار یک ویژگی خاص دارند: نسبتاً بزرگ هستند. فرش های این خاستگاه با نام سیرجان نیز به فروش می رسد.

جمع بندی

فرش های افشار کاملاً قابل تشخیص هستند. با استفاده از نقوش هندسی، مدال هایی با نقش های الماس و گلدان های اناری. رنگ‌های متداول فرش‌های افشار شامل زرشکی، طلای زعفرانی، عاجی، نارنجی تیره می‌شود که منعکس‌کننده تأثیرات مناطق اطراف در ساخت این فرش‌های بسیار شیک و منحصربه‌فرد است. فرش‌های باکیفیت آنتیک افشار تکنیک‌های رنگرزی بسیار اشباع را نشان می‌دهند و تقریباً همیشه از پشم غنی از لانولین که از گله‌های خود جدا شده‌اند می‌درخشند.

فرش‌های افشار معمولاً در دو انتها با بافت پیچیده و کناره‌ها با ضخامت‌های چند رنگ تکمیل می‌شد. ویژگی‌های کلاسیک این فرش‌های عتیقه می‌تواند شامل سه آویز در هر یک از دو سر ، نقش‌های الماس متعدد (تعداد الماس‌ها در یک نقش متفاوت باشد) و حاشیه قبیله‌ای که نمونه‌ای از فرش‌های ساخته شده توسط آن است. این قبیله در شهر همجوار شهربابک نیز فرش های مشابهی با تراکم بیشتر و با نقش و نگارهای دقیق تر تولید می شود. یکی دیگر از ویژگی های بسیار قابل توجه پشت متوسط است که یک ویژگی کلاسیک است. بسیاری از فرش های عتیقه این ایل امروزه در خانه های سراسر جهان یافت می شود. برخی از آنها به خوبی حفظ شده اند و رنگ خود را به خوبی حفظ می کنند.

فرش های عتیقه افشار مانند همسایگان ارجمندشان، ایل قشقایی، روز به روز کمیاب تر و در نتیجه ارزشمندتر شده است. بسیاری از کسانی که فرش‌های قشقایی و قفقازی پرطرفدار را جمع‌آوری می‌کنند، تقریباً همیشه شامل فرش های افشار نیز می‌شوند که تکه‌های خیره‌کننده و دیوارکوب‌های عالی می‌سازند.

همه چیز درباره فرش اردبیل

اردبیل شهری در نزدیکی سواحل دریای خزر است و احتمالاً یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین فرش‌های موجود امروزی، شاهکاری به ابعاد 34 در 17 اینچ در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود. فرش های اردبیل معمولاً دارای طرح معروف ماهی (هراتی) با ترنج الماس و ماهی های ریز است. در فرش اردبیل گاهی اوقات یک الگوی سراسری دیده می شود. معمولاً بافندگان آنها مقدار زیادی ابریشم را در توده‌های پشمی قرار می‌دهند تا ویژگی های طرح را برجسته کنند. برخی از فرش های امروزی از الگوی سنتی هراتی به نقوش هندسی جسورتر تغییر کرده اند. در فرش های جدید علاوه بر رنگ‌های بژ، نارنجی و آبی ، بسیاری از رنگ‌های به روز مانند فیروزه‌ای و بنفش را می‌توان مشاهده کرد.

اردبیل همچنین منطقه مهمی برای تولید فرش های عشایری و روستایی است. فرش های منطقه شاهسون برای مجموعه داران جذابیت خاصی دارد. فرش‌های اردبیل طوری بافته می‌شوند که شبیه نقوش ایرانی طرح‌های قفقازی است. دلیل این امر این است که وقتی روسها در زمان تزارهای مسیحی به قفقاز لشکرکشی کردند، بسیاری از مسلمانان شیعه از مناطق جدید روسیه خارج شدند و به ایران امروزی مهاجرت کردند. جاده اصلی شمال به جنوب قفقاز که اردبیل را به دو نیم تقسیم می کند ، باعث شد بسیاری از پناهندگان در اردبیل مستقر شوند. بنابراین وقتی فرش‌هایی را می‌بینیم که تلاقی بین طرح های ایرانی و قفقازی هستند، اگر اردبیلی باشند کاملاً منطقی است.

فرش اردبیل دارای کیفیت بالایی از حدود 90.000 تا 300.000 گره در متر مربع است. فرم های هندسی طرح این فرش ها را از مشرق زمین مشخص می کند. شمع که از پشم ساخته شده است به صورت متقارن گره خورده است. این فرش‌های نازک کف پوش‌های راحتی هستند.

شهر اردبیل

اَردَبیل یا اَردِبیل (نام باستان: آرتاویل) یکی از کلانشهرهای ایران و مرکز استان اردبیل است که در شمال غربی ایران قرار دارد. این شهر در قبل و پس از اسلام، مرکز آذربایجان بوده‌است. اردبیل در طول تاریخ، به نام‌های گوناگونی ازجمله «دارالارشاد»، «دارالملک»، «دارالعرفان»، «دارالامان» ملقب بوده‌است و به‌علت قرارداشتن در مسیر جادهٔ ابریشم، از رونق اقتصادی بسیار خوبی برخوردار بوده‌است. شهرت و اهمیّت اَردَبیل تنها از آن جهت نیست که چند تن از پادشاهان ایران آن شهر را قرارگاه خود ساختند، بلکه از آن لحاظ است که مؤسس فرقهٔ صفویه یعنی شیخ صفی‌الدین اردبیلی از این‌جا برخاست و در همین‌جا به خاک سپرده شد.

با ظهور شیخ صفی‌الدّین و خاندان صفوی، اردبیل اعتبار ویژه‌ای یافت، به‌طوری‌که این شهر در زمان تیمور، دارالارشاد و در زمان پادشاهان صفوی با عنوان دارالامان از جایگاه خاصّ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار گردید. حکومت صفوی بسیاری از هرج‌ومرج‌ها را که در ایران وجود داشت، برانداخت و یک حکومت دینی و مذهبی را پایه‌گذاری کرد که به‌گفتهٔ بسیاری از کارشناسان تاریخ، تشکیل دولت یکی از وقایع تاریخ ایران به‌شمار می‌آید.

واژهٔ اردبیل یک واژهٔ ایرانی است که ریشه در اوستایی دارد که از واژهٔ «آرتا» (به‌معنی مقدس که در فارسی میانه تبدیل به «ارد» شده‌است و در کلماتی نظیر اردشیر، اردوان، اردستان، اردکان آمده‌است) و «ویل» به معنی شهر تشکیل شده‌است. وسعت این شهرستان ۲۵۵۷ کیلومتر مربّع است و چهرهٔ عمومی شهرستان اردبیل متأثّر از ارتفاعات کوهستان‌های سبلان، تالش و بزغوش است که این عوامل طبیعی سبب محصور شدن آن شده‌اند. اردبیل از مناطق با اهمیّت ایران به‌شمار می‌آید و دارای آثار و بناهای تاریخی و جاذبه‌های طبیعی بسیار زیادی است. این شهر در نزدیکی مرز جمهوری آذربایجان قرار گرفته و از سردترین شهرهای ایران محسوب می‌گردد که جاذبه‌های طبیعی زیادی دارد. این شهر در ۲۲۰ کیلومتری تبریز و ۵۸۰ کیلومتری تهران واقع شده‌است.

تاریخ شهر اردبیل

یافته‌های تازه دربارهٔ پیشینهٔ اردبیل در منطقهٔ مرادلویِ اردبیل نشان از کشف تاریخ ۴۰هزارساله در اردبیل را به اثبات می‌رساند. محوطه شامل بیش از یک‌صد تخته‌سنگ مزین به نقوش صخره‌ای بوده که با بررسی و مطالعهٔ هر یک از آنها زوایای پنهانی از نحوهٔ زندگی و استقرار بشر در این منطقه از کشور نمایان خواهد شد. اردبیل تمدنی ۳۰۰۰ساله در حاشیهٔ جادهٔ ابریشم دارد که سابقهٔ تاریخی و باستانی آن را کاروانسراهای بی‌نظیر به جهت نوع معماری و تجمیع هنرهای ظریف ایرانی بیان می‌کند. اردبیل در گذشته گذرگاه کاروان‌های تجاری و نظامی متعددی بوده که زمینهٔ احداث کاروانسراها را فراهم کرده‌است. به‌باورِ کارشناسان وجود کاروانسرا در شهرستان‌های مختلف این استان بیانگر رونق اقتصادی تمامی شهرهای این منطقه در گذشته‌است. از جملهٔ مهم‌ترین کاروانسراهای اردبیل می‌توان به کاروانسرای سنگی صائین در نیر، شاه عباسی شورگل در بیله سوار، عباسی نقدی کندی و قانلی بولاغ در مشگین‌شهر اشاره کرد.

تاریخ فرش اردبیل

اردبیل سابقه طولانی و درخشانی در فرش بافی ایرانی دارد. دوران سلطنت سلسله صفویه در قرن 16 و 17 نشان دهنده اوج فرش بافی ایرانی در این منطقه بود. نام اردبیل از اوستا (کتاب مقدس زرتشتیان) گرفته شده و به معنای لغوی مکان مقدس بلند است. بافندگان اردبیلی هنر خود را با گره آذربایجانی به نمایش می گذارند. دو تا از معروف ترین فرش های موجود امروزی یک جفت فرش ایرانی اردبیل است. 

قالی اردبیل یک جفت قالی ایرانی نفیس با شهرت جهانی است که در دوران پادشاهی شاه تهماسب صفوی برای آرامگاه جدش بافته شده‌بود. اکنون یکی از آنها در مالکیت موزهٔ ویکتوریا و آلبرت لندن و دیگری در موزه هنر شهرستان لس‌آنجلس نگهداری می‌شود.این قالی از نظر طرح و بافت یکی از نفیس‌ترین و مشهورترین قالی‌های جهان است که در فهرست ۵۰ اثر شاهکار هنری برگزیده جهان قرار گرفته‌است. کارشناسان آثار هنری، این فرش را با نقش و نگاره‌های زیبای آن، یک اثر هنری انتزاعی منحصربه‌فرد می‌دانند که از نظر سطح هنری با نقاشی‌های انتزاعی قرن حاضر برابری می‌کند. هسته مرکزی گروه قالی‌های ترنجدان است.

مشخصات قالی اردبیل

پشم عنصر اصلی تشکیل دهندهٔ این قالی است. مانند اغلب منسوجات این اثر نیز از تار و پود تشکیل شده، پودها در تمام طول کار به دور تارها تابیده شده‌اند. سطح قالی اردبیل از یک طرح یکپارچه نسبتاً ساده با اجزا قرینه و یک شمسه در وسط آن که دو چراغدان در طول آن قرار دارد، پوشیده شده‌است. وقتی دو انگلیسی در سال ۱۸۴۳ از زیارتگاه شیخ صفی الدین اردبیلی دیدار کردند دو قالی در آن محل قرار داشت. سه سال و اندی بعد از آن در اثر زلزله این مکان آسیب دید و احتمالاً برای تهیه وجه لازم برای تعمیر بنا، فرشها فروخته شدند.

قالی‌های آسیب دیده در ایران توسط کمپانی «زیگلر» که در کار خرید فروش فرش بود، خریداری شد. تکه‌های آن که هنوز قابل استفاده بود به هم متصل و نتیجه آن شد که یک قالی کامل و سالم به دست آمد. فرشی که بدون حاشیه با ابعاد کوچکتر بود. در سال ۱۸۹۲ قالی بزرگتر توسط کمپانی «رابینسون» در معرض فروش گذاشته شد. «ویلیام موریس» که از جانب موزه در مورد آثار هنری تحقیق می‌کرد طی گزارشی این فرش را فوق‌العاده و منحصر به فرد و بسیار زیبا توصیف و اصرار به خرید آن کرد. در ماه مارس ۱۸۹۳ با پرداخت ۲۰۰۰ پوند، «موزهٔ ویکتوریا و آلبرت» صاحب این قالی شد.

ویژگی فرش های اردبیل

فرش‌های اردبیل دارای نقوشی هستند که شباهت زیادی به فرش‌های قفقازی دارند، اما نقوش و اشیای بیشتری در حاشیه بافته شده‌اند. رنگ ها نیز روشن تر هستند. نقوش غالباً هندسی است و رایج‌ترین چیدمان‌ها بر روی فرش‌های اردبیل، ترنج ها، ترنجهای الماس‌شکل متعدد متصل به هم و شکل‌های هشت‌ضلعی سراسری است. شناخته‌شده‌ترین طرحی که روی فرش‌های اردبیل یافت می‌شود، طرح معروف ماهی (هراتی) است . ترنج الماسی و ماهی کوچک در سرتاسر آن بافته شده است. برخی از بافندگان امروزی شروع به ترجیح الگوهای هندسی جسورانه نسبت به طرح سنتی ماهی (هراتی) کرده اند و رنگ هایی مانند فیروزه ای و بنفش را به قرمز، صورتی، عاجی، سبز و آبی سنتی تر اضافه کرده اند.

تار فرش‌های اردبیل بیشتر پنبه‌ای است، در حالی که پود آن پنبه‌ای یا پشمی است، البته در فرش‌های مرغوب اردبیل از ابریشم نیز به عنوان پود استفاده می‌شود. بافندگان همچنین ممکن است ابریشم را در توده های پشمی بگنجانند تا طرح را برجسته کنند. فرش های اردبیل شامل فرش های معروف اردبیل، شیخ صفی، سرابی، شاه عباسی و میر است که در ادامه به آنها خواهیم پراداخت.

قالی اردبیل یا شیخ صفی

فرش شیخ صفی

فرش شیخ صفی یا اردبیل یک جفت فرش است که در سال 1539 میلادی به مجموعه شیخ صفی الدین اردبیل هدیه داده شده است. بسیاری از کارشناسان آن ها را بهترین فرش های جهان می دانند. برای شیعیان آذربایجانی و ایرانی، مقبره شیخ صفی رتبه مهمی را در بین اماکن زیارتی دارد. این نوع فرش به دلیل ساخت پیچیده، عناصر ترکیبی اصیل و تزیین کامل ترنج 16 نقطه ای واقع در وسط میدان مرکزی مورد توجه است. این طرح توسط هنرمندی با استعداد خلق شده است، در حالی که خود فرش توسط صنعتگران هنرمند تبریزی و یا حتی اردبیلی بافته شده است. در سال ۱۵۳۹ فرش توسط زائر کاشانی خریداری و به عنوان هدیه خیریه به مسجد شیخ صفی تقدیم شد. اما مقصود کاشانی قبل از اینکه آن را به مسجد بسپارد به سازندگان گفت که نام او را همراه با بیت زیر روی فرش ببافند:

جز آستان توام در جهان پناهی نیست

سر مرا بجز این در، حواله گاهی نیست

عمل بنده درگاه مقصود کاشانی

946

و زیر آن: «اثر خادم این خانه، مقصود کاشانی» و عدد 946. این اضافه به عنوان یک وصله در نظر گرفته شده است. فرش «شیخ صفی» اصلی، در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن به نمایش گذاشته شده است و فرش دوم، کوچک‌تر شده، در لس آنجلس قرار دارد.

فرش سرابی

فرش سرابی

این فرش ها نام خود را از شهر سراب واقع در بین تبریز و اردبیل گرفته اند، از فرش سرابی طرح زیر وجود دارد:

میدان مرکزی پوشیده از خطوط عمودی است که با شاخه های شکوفه ای که یکی پس از دیگری به صورت نامتقارن مرتب شده اند تزئین شده اند. میدان مرکزی با یک ژل. فرش ها از نظر رنگ زیبا و هماهنگ هستند. عناصر زینتی گیاهی تقریباً به صورت نقطه چین بافته شده است که تا حدی شبیه فرش های قره باغ است.

فرش شاه عباسی

فرش شاه عباسی

نام این فرش‌ها با شاه عباس اول (۱۵۸۷–۱۶۲۹)، پنجمین فرمانروای امپراتوری صفویان مرتبط است. شاه عباس پایتخت صفویان را به مناطق داخلی ایران یعنی به شهر اصفهان منتقل کرد. در نتیجه بسیاری از صنعتگران برجسته به اصفهان نقل مکان کردند. فرش «گوم شاه عباسی» به دلیل عناصر شکل غیرعادی به نام «شاه عباسی گولری» (به آذربایجانی «گل های شاه عباس») مورد توجه قرار گرفته است. آنها عمدتاً از گلهای خارق العاده و همچنین برگهای انجیر تشکیل شده اند. چیدمان نامتقارن عناصر در امتداد خط افقی از ویژگی های این فرش به شمار می رود.

فرش میر

فرش میر

نام فرش که متعلق به گروه اردبیل مدرسه تبریز است با نام روستاهای میر و میرشی در جنوب اردبیل گره خورده است. ترکیب میدان مرکزی را بوته (به فارسی: بته بوش) تشکیل می دهد. فرم‌های این بوته‌ها و چینش عمودی و افقی آن‌ها یادآور فرش‌های شیروانی «مراضی» و «خیله‌بوتا» است. با این حال، تکه های تکی روی فرش "میر" ترکیب بسیار ساده تری دارند. این نوع بوته را می‌توان روی پارچه‌های تولیدی تبریز و کرمان نیز یافت. حاشیه و لبه مرکزی فرش غیرمعمول است: آنها قبلاً از عناصر منحنی خطی تشکیل شده بودند، اما با بهبود تکنیک بافت، اشکال جدیدی پیدا کردند.

جمع بندی

فرش‌های اردبیل از شمال ایران و نه چندان دور از دریای خزر می‌آیند. نمونه بارز این نوع فرش، نقوش هندسی است که اغلب در فرش های روستایی و عشایری نیز دیده می شود. تراکم گره آنها در مقایسه با سایر فرشهای ایرانی نسبتاً بیشتر است. با این وجود، آنها از کیفیت بسیار بالایی برخوردار هستند و به نظر خوب می رسند و می توان آن را به شمع نازک شناخت.

مواد طبیعی فرش اردبیل پشم گوسفند ( پرز ) و پنبه ( تار ) می باشد . از آن ها برای ساخت فرش های مستحکم استفاده می شود که به هیچ وجه کمتر از استاندارد بالای سایر فرش های ایرانی نیست. گره تا حدی درشت تر آنها، قیمت پایین تری را که اغلب در این نوع فرش یافت می شود، توضیح می دهد. فرش های اردبیل فرش ایرانی اصیل ارزان تری را با طراحی معمولی و عمر طولانی ارائه می دهند.

تفاوت فرش دستباف و ماشینی

چگونه فرق بین فرش دستباف و ماشینی را بفهمیم:

برای کسی که آموزش ندیده، تشخیص و تفاوت بین فرش دستباف و ماشینی دشوار است. این مطلب به شما کمک می‌کند تفاوت‌ها را درک کنید و به شما این مزیت را می‌دهد که هنگام خرید فرش تصمیمی آگاهانه بگیرید.

فرش دستباف

قطعات فرش دستباف

قالیچه های دستباف بر روی دستگاه بافندگی با طراحی خاص ساخته می شوند و با دست گره می خورند. ساخت فرش دستباف هنری بسیار قدیمی است که جای تحسین بسیاری دارد! اندازه بافندگی بستگی به اندازه قالی دارد و بافت از پایین به بالا انجام می شود. قالی‌باف گره‌ها را در پایه‌ی فرش فرو می‌کند و با دست می بندد و این «پرز» فرش را تشکیل می‌دهد. این یک کار بسیار خسته کننده و زمان بر است. مدت زمان تولید فرش دستباف به اندازه و پیچیدگی طرح بستگی دارد. بی سابقه نیست که یک فرش 30 *40 سانتی با کیفیت فوق العاده خوب تولید شود که بیش از یک سال طول بکشد! امیدوارم بتوانید درک کنید که چرا قیمت این فرش ها بسیار بالا است.

فرش های دستباف را می توان از پشم، پنبه، ابریشم، جوت و سایر مواد طبیعی تهیه کرد. گاهی اوقات از ابریشم در فرش های پشمی برای خطوط برجسته یا الگوی برجسته استفاده می شود تا طرح را بهتر کند. فرش های دستباف یا دستبافت در صورتی که کیفیت خوبی داشته باشند و به درستی نگهداری شوند می توانند سال های زیادی دوام بیاورند.

فرش های دستباف که فرش های شرقی نیز نامیده می شوند، اغلب مجموعه ای هستند. کیفیت این فرش ها به عوامل متعددی از جمله تعداد گره، رنگ های استفاده شده و کیفیت نخ ها بستگی دارد. فرش‌های دست‌باف معمولاً گران‌تر هستند، اما طول عمر این فرش‌ها بیشتر است و بنابراین معمولاً ارزش بیشتری نسبت به پول که می پردازید دارند.

نمونه ای از قالیچه بافی

فرش های تخت بافت یا دستبافت

بافت تخت یکی دیگر از دسته‌بندی‌های فرش دستباف است. این قالی‌ها را به صورت دست بافت و بدون پرز می‌بافند. تقریبا هیچ ارتفاعی برای فرش نمی توان قائل شد. قالیچه های سومک، دهری، گلیم و بافته از انواع قالی های تخت بافت هستند. با یک فرش تخت بافت، حتماً به یک ترمز فرش نیاز پیدا می کنید که زیر آن قرار دهید تا در جای خود بماند .

فرش های تخت بافت بدون پرز هستند

فرش ماشینی

فرش های ماشینی توسط ماشین های بزرگی به نام پاور لوم ساخته می شوند. دستگاه بافندگی برقی به صورت خودکار و توسط کامپیوتر کنترل می شود. فرش ماشینی را می توان به سرعت ساخت و با موادی از جمله پشم و الیاف مصنوعی مانند پلی پروپیلن، نایلون، پلی استر، اکریلیک و ابریشم تولید می شود.

فرش های ماشینی می توانند جایگزینی با قیمت مناسب تر، نسبت به فرش های دستباف باشند. فرش های ماشینی معمولاً بسته به کیفیت و الیاف مورد استفاده، عمری حدود 20 سال یا کمتر دارند. به عنوان مثال یک فرش ماشینی با کیفیت بالا اگر به خوبی نگهداری شود می تواند چندین دهه دوام بیاورد. فرش های ماشینی معمولاً برای یک کلکسیونر ارزشی ندارند. اگرچه مارک های خاصی مانند فرش کارستان وجود دارند که طرفداران بسیار وفاداری دارند. برند کاراستان ساخت کشور آمریکا است، چندین دهه است که فرش تولید می‌کنند و فرش‌های آن از طراحی و کیفیت برتری برخوردار است.

پشت فرش ماشینی. به یکنواختی دوخت که توسط دستگاه انجام می شود توجه کنید

فرش دستباف

فرش دستباف یکی دیگر از انواع فرش است که دستباف یا دستبافت نامیده می شود. این نوع خاص از فرش با استفاده از یک تفنگ دستی اصلاح شده ساخته می شود که شمع را در یک پایه پارچه قرار می دهد که یک پرز حلقه ایجاد می کند. اگر شمع حلقه بریده شود، به شمع بریده تبدیل می شود. قالیچه پرزدار، اگر قیچی نشود، فرش «قلاب دستی» نامیده می‌شود.

برخی از طرح ها دارای هر دو شمع حلقه و برش هستند تا جلوه ای ابعادی به الگو بدهند. سپس یک پوشش لاتکس در پشت فرش اعمال می شود تا "تفت ها" را در جای خود نگه دارد. سپس یک پارچه از نوع بوم روی پوشش لاتکس اعمال می شود تا پشت فرش را تکمیل کند.

این فرش‌ها ظاهری دست‌ساز دارند، اما قیمت آن‌ها بسیار کمتر است، زیرا استفاده از تفنگ این کار را به طرز چشمگیری سرعت می‌بخشد. برای مثال، یک فرش دستباف 8×10 اینچی با کیفیت خوب، بسته به کیفیت ممکن است بین 7 تا 14 ماه طول بکشد. در حالی که همان اندازه فرش ساخته شده به روش تافت دستی ممکن است یک روز طول بکشد.

اگرچه فرش های دستباف می توانند به اندازه فرش های دستباف زیبا باشند، اما معمولاً برای یک کلکسیونر فرش یا شخصی که به دنبال خرید یک فرش شرقی به عنوان سرمایه گذاری است، ارزشی ندارند.

تفنگ تافتینگ دستی

سپس یک پوشش لاتکس در پشت فرش اعمال می شود تا "تفت ها" را در جای خود نگه دارد. و یک پارچه از نوع بوم روی پوشش لاتکس اعمال می شود تا پشت فرش را تکمیل کند.

این فرش ها ظاهری دست ساز دارند اما هزینه بسیار کمتری دارند زیرا استفاده از تفنگ روند را به طرز چشمگیری سرعت می بخشد. به عنوان مثال بافت یک فرش دستباف کوچک با کیفیت خوب ممکن است حدود 10 تا 14 ماه طول بکشد، در حالی که فرش با همان اندازه که به روش دستباف ساخته می شود ممکن است یک روز طول بکشد.

اگرچه فرش های تافتینگ می توانند به اندازه فرش های دستباف زیبا باشند، اما معمولاً برای یک کلکسیونر فرش یا شخصی که به دنبال خرید یک فرش شرقی به عنوان سرمایه گذاری است، ارزشی ندارند.

پشت فرش دستباف

به پشت فرش نگاه کنید

یکی از بهترین راه ها برای تشخیص تفاوت بین فرش دستباف و ماشینی، نگاه به پشت فرش است. در فرش های دستباف بافت و گره کمی ناهموار و کاملاً یکنواخت نخواهد بود. از طرفی فرش ماشینی بسیار یکنواخت و کاملا یکدست به نظر می رسد. هرچه هنگام نگاه از پشت جزئیات در طرح بیشتر باشد، کیفیت فرش بهتر است.

پایه فرش دستباف به حاشیه تبدیل می شود

پشت فرش ماشینی. توجه: حاشیه دوخته شده است.

به حاشیه های فرش نگاه کنید

راه دیگر برای تشخیص دستباف بودن یا ماشینی بودن فرش این است که به حاشیه ها نگاه کنید. همانطور که در تصویر بالا مشاهده می کنید، حاشیه یک فرش ماشینی دوخته شده و به عنوان یک کار پایانی وصل شده است. حاشیه فرش دستباف مانند تصویر زیر امتداد زیرسازی فرش است.

پایه فرش دستباف به حاشیه تبدیل می شود.

طراحی دقیق تر در پشت فرش به معنای کیفیت بهتر آن است. گره یا بافت بیشتر در هر متر مربع به معنای دوام و ماندگاری بیشتر است. امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد! ما مطمئن هستیم که پس از مطالعه این همه تفاوت فرش دستباف و ماشینی، هرکسی به راحتی می تواند فرش دستباف یا ماشینی را بر اساس نیاز خود انتخاب کند.