همه چیز درباره فرش اصفهان

شهر اصفهان در مرکز ایران در دامنه رشته کوه زاگرس واقع شده است و در تولید فرش سابقه ای غنی دارد و در زمان ملکشاه اول و بعدها شاه عباس کبیر اصفهان به عنوان پایتخت انتخاب شد. تاریخچه فرشسازی در اصفهان در چند نوبت، عمدتاً به دلیل اشغال و تهاجم نظامی، قطع شده است. این شهر در دوران سلسله صفویه (1501–1736) به‌ویژه در حکومت شاه عباس، که در آن رنسانس هنر در سراسر ایران با محوریت فرهنگی متمرکز بود، به اوج خود رسید. در طول اعصار، فرهنگ های بسیاری در اصفهان ساکن شده اند و تا به امروز این شهر جهانی مملو از آثار هنری پیچیده، مساجد خیره کننده، پل ها، کاخ ها و معماری مشهور است. گذشته از معماری و فرش های نفیس، اصفهان به خاطر منسوجات، هنرهای زیبا، فولاد، صنایع دستی، فلزکاری و همچنین غذاها و شیرینی های سنتی شهرت دارد. فرشهای اصفهان با استفاده از پشم کرک نرم (اغلب با ریزه کاری یا پایه‌های ابریشمی) و پرزهای بسیار محکم بافته شده و از کیفیت بسیار خوبی برخوردار هستند.

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی مدرن هایپر فرش پلاس کلیک کن

شهر اصفهان

اِصفَهان، کلان‌شهری تاریخی در مرکز ایران و مرکز استان اصفهان و نیز شهرستان اصفهان است. این شهر سومین شهر پرجمعیت ایران پس از تهران و مشهد، یکصد و شصت و پنجمین شهر پرجمعیت جهان و نهمین شهر پرجمعیت باختر آسیا به‌شمار می‌رود. اصفهان همچنین چهاردهمین کلان‌شهر پرجمعیت خاورمیانه است. همچنین اصفهان پس از تهران و مشهد سومین کلانشهر بزرگ ایران از نظر مساحت است.

این شهر در دو نوبت به پایتختی ایران برگزیده شد. دوران سلجوقیان و دوره صفویان (در بین سال‌های ۱۰۵۰ تا ۱۷۲۲ میلادی). به ویژه در سدهٔ شانزدهم میلادی به هنگام پادشاهی صفویان که پایتخت ایران شد، رونق فراوانی نیز گرفت. بناهای تاریخی متعددی در شهر وجود دارد که شماری از آن‌ها به عنوان میراث تاریخی در یونسکو به ثبت رسیده‌اند. این شهر به داشتن معماری زیبای ایرانی، پل‌های سرپوشیده، مسجدها و مُناره‌های منحصر به فردش نام‌آور است. این امر سبب شده تا در فرهنگ عامه، اصفهان نصف جهان، لقب بگیرد. این شهر در آذر ۱۳۹۴ (دسامبر ۲۰۱۵) به همراه رشت به عنوان نخستین شهرهای ایران، به شبکه شهرهای خلاق جهان زیر نظر یونسکو پیوست و از ۱۳۹۷ به ابتکار شهرهای دوستدار کودک ملحق شد. براساس استانداردهای یونسکو، شهر خلاق، شهری است که از نوآوری و توانمندی‌های شهروندان در توسعه پایدار شهری بهره می‌برد.

میدان نقش جهان نمونه برجسته‌ای از معماری صفوی است. این شهر دارای پانزده منطقه شهری است. از جمله دیگر آثار تاریخی اصفهان از منارجنبان، سی و سه پل، پل خواجو، کاخ چهل ستون، عمارت عالی قاپو، مسجد شیخ لطف‌الله، پل مارنان، حمام علی قلی آقا، مسجد جامع، پل شهرستان و بسیاری از اماکن تاریخی دیگر را نیز می‌توان نام برد.

از صنایع فعال در استان اصفهان می‌توان به شرکت‌های بزرگی همچون: هسا، مجتمع فولاد مبارکه اصفهان، پالایشگاه نفت اصفهان، اسنوا، پلی اکریل اصفهان، ذوب آهن اصفهان، صاایران، شرکت نفت سپاهان، شرکت نفت جی، نیروگاه برق شهید منتظری و تاسیسات هسته ای نطنز اشاره کرد. صنعت طلا در اصفهان بیشترین کارگاه و بزرگ‌ترین کارخانه‌های طلای ایران را در خود جای داده‌است. صنایع دستی متعدد اصفهان نیز از دیرباز یکی از پایه‌های اقتصاد اصفهان بوده‌است.

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی کلاسیک هایپر فرش پلاس کلیک کن

تاریخچه شهر اصفهان

در طول تاریخ به آسانی نمی‌توان رد شهر اصفهان را به‌طور پیوسته دنبال کرد، هر چند اصفهان در مرکز فلات ایران قرار داشت. به سبب آن که در دوران پیش از اسلام گرانیگاه شاهنشاهی‌های هخامنشی تا ساسانی، قلمرو غربی این شاهنشاهی‌ها و به خصوص میان‌رودان بود، این شهر در کانون توجه این دودمان‌ها قرار نداشت. در طول تاریخ تا دوران اسلامی می‌توان در محل فعلی شهر اصفهان ردپای شهرهای مختلفی تحت نام‌های مختلف، محل‌های مختلف و حتی مردمان متفاوتی را پیگیری نمود. 

اصفهان به خاطر وجود زاینده رود و شرایط طبیعی مناسبی که داشت، احتمالاً از نیمهٔ دوم هزاره ۴ ق. م شاهد شکل‌گیری آبادی‌های بسیاری بوده‌است. سال شکل‌گیری شهر اصفهان با ابهام رو به رو است و اطلاع دقیقی از آن در دست نیست و بیشتر در افسانه‌ها و داستان‌ها به کیقباد اشاره شده‌است. طبق آنچه لاکهارت بیان داشته اصفهان تا قرن ۴ ه‍.ق / ۱۰ م با این عنوان امروزی و به این صورت وجود نداشته، در واقع جی شهر اصلی اصفهان بوده‌است. ماکسیم سیرو می‌گوید دهکده‌های قدیمی که در اصفهان موجود بوده الان زیر آبرفت‌های این شهر دفن شده‌است؛ با این حال طی بررسی‌هایی که انجام شده قسمت‌هایی از دیوارهای بناهای قدیمی این شهر نمایان شده‌است. در اواخر عصر ساسانیان هفت شهر نزدیک به هم در این ناحیه بوده‌است که عبارت بودند از جی، مهرین، شادریه، درام، قه، کهنه و جار.

فرش اصفهان

فرش های بافته شده در این شهر شاید بهترین و باارزش ترین فرش های جهان به طور کلی باشد. محبوب ترین طرح، مدالیون مرکزی است که توسط درختان انگور یا گل هایی احاطه شده است که معمولاً قرمز، آبی یا نیلی روی زمینه ای عاجی هستند. از دیگر عناصر و نقوش محبوب طراحی می توان به طرح های گلدان، باغ و درخت زندگی، نقوش شاه عباسی و قطعات تصویری اشاره کرد. الهام‌بخش طراحی فرشها از نقش‌های سنتی، طبیعت، شعر و شاعران بزرگ و همچنین از تاریخ غنی معماری شهر می‌آید. مسجد معروف شیخ لطف‌الله برای بسیاری از فرشهایی که در این شهر بزرگ ایجاد شده‌اند، یک موزه خاص است.

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی شگی هایپر فرش پلاس کلیک کن

گره در هر اینچ مربع مورد استفاده در فرش‌های بافته شده در اصفهان می‌تواند از 120 به بالا باشد، اما اگر در خود شهر به جای شهر یا روستای اطراف بافته شود، معمولاً بیش از 200 خواهد بود. بسیاری از فرش های با کیفیت اصفهان بر پایه ابریشم ساخته شده اند، به همین دلیل بسیار ظریف و با ارزش هستند. اندازه ها متفاوت است اما اکثر آنها از نظر اندازه متوسط تا بزرگ هستند. بافندگان معروف شامل خانواده سیرافیان و کارگاه‌ها می‌باشند. بسیاری از اینها قبل از تهاجم افغانستان بافته شده اند، بنابراین به قرن هفدهم باز می گردد. 

برخی از فرش های اصفهانی در اروپای غربی به «فرشچه لهستانی» یا «فرشچه پولونیز» معروف شدند. این نام به فرش‌هایی اطلاق می‌شود که با نخ‌های ابریشمی، طلایی و نقره‌ای در ایران در قرون 16 تا 18 میلادی بافته می‌شد و به کشورهای مشترک المنافع لهستان و لیتوانی صادر می‌شد. آنها توسط نجیب زاده های ثروتمند لهستانی سفارش داده شده و با نشان های خود تزئین شده اند. برخی از آنها بعداً به خریداران اروپای غربی که اغلب از منشاء لهستانی خود متقاعد شده بودند، فروخته شد، بنابراین نام آنها به همین دلیل است.

فرشهای اصفهان بر روی پایه‌های ابریشمی یا پنبه‌ای تا 1.000.000 گره فارسی در متر مربع بافته می شوند (تکه‌هایی توسط کارگاه استاد سیرافیان با تعداد گره‌های بالاتر ساخته شده است)، با کیفیت فوق‌العاده خوب (که در ایران به آن پشم کورک گفته می‌شود) پشم برای شمع، که معمولاً بسیار کم بریده می شود. در آغاز نوسازی اصفهان به عنوان مرکز فرشهای مرغوب، بیشتر فرشها از نقوش سنتی با الهام از نقوش معماری و کاشی‌هایی که بناهای تاریخی این شهر بزرگ را تزئین می‌کردند استفاده می‌کردند. طراحان بیشتر از شاعران ایرانی (مولوی، حافظ، عطار)، طبیعت و مفاهیم معنوی مذهبی که عمیقاً در فرهنگ ریشه دوانده است، الهام گرفتند. 

فرشهای آنتیک و نیمه عتیقه اصفهان،رنگارنگ‌تر از فرش نایین هستند، شهری که به فرش‌های دستباف استثنایی‌اش معروف است. فرش اصفهان‌ عتیقه بسیار مورد توجه قرار گرفته‌ است، زیرا تولید آن از سال 1722 تقریباً به طور کامل متوقف شده بود، که طی آن تهاجم افغان‌ها رخ داد. تا آغاز قرن بیستم بود که به طور محکم دوباره تأسیس شد.

در شهر و اطراف آن تعداد زیادی کارگاه می توان یافت. بسیاری از آنها شهرت جهانی دارند مانند سیرافیان، داوری،انتشار و حقیقی. این نقش ها اغلب از کاشی کاری های مساجد یا باغ های شهرها و کاخ ها الهام گرفته شده است. فرش‌های اصفهان در ترکیب نقش‌ها، متریال و طرح‌ها از درجه بالایی برخوردار هستند. مشخصه آنها نازک و غالباً با تراکم گره بسیار زیاد ((الگوی شاه عباس) است، اما نقوش فیگوری نیز دیده می شود. در امتداد خیابان های بزرگ اصفهان، فرش فروشی ها بسیار نزدیک به هم هستند و در هتل ها نمایشگاه هایی برای جذب خریداران برپا می شود. همچنین بازارهای فرش بزرگتری در حومه اطراف وجود دارد که به عنوان مثال فرش یلامه و بختیاری را به فروش می رساند. این فرش ها با نام اصفهان نیز به فروش می رسند.

فرش اصفهان در دوران صفویه

در قرن شانزدهم میلادی اشرافیان صفوی پیشه وران و صنعتگران گوناگون را از شمال غرب ایران جمع کرده، در اصفهان در محله‌ای که به جلفا معروف شد سکنی دادند. به دنبال آن در مرکز شهر کارگاههای تولید فرش در ابعاد کاخها و معابد بنا شد. مدتی بعد در کنار کارگاه‌های دیگر دربار صنعتی نو پدید آمد. تولیدات این بافندگان در خدمت دربار، تنها استفاده داخلی نداشت بلکه در پرداخت مالیات هم به مصرف می‌رسید. خصوصاً در دوران شاه عباس، بافندگی برای دربار به ایجاد فعالیت‌های صنعتی گسترده‌ای رسید که صاحب اصلی ثروت آن خود شاه بود. در عین حال بافندگان این کارگاهها مجاز به گرفتن سفارشهای شخصی نیز بودند. به خاطر علاقمندی پادشاهان صفوی به خصوص شاه اسماعیل، شاه طهماسب و شاه عباس به هنر قالیبافی، نفیس‌ترین قالیهای ابریشمی وزربفت با طرح‌های بسیار زیبا به دست هنرمندان اصفهان بافته شده‌است. بنا بر این این دوره را می‌توان عصر شکوه قالی ایران نامید. تنوع طرح‌ها و رنگها قالی اصفهان را به یکی از اصیل‌ترین قالی‌های ایرانی تبدیل کرده‌است. تا زمانی که طرح‌های اصیل اسلیمی، ختایی و شاه عباسی بر گنبد لاجوردی مسجد امام، مسجد شیخ لطف‌الله و یادگارهای طلایی رضا عباسی بر دیواره‌های عالی قاپو، چهل ستون و هشت بهشت می‌درخشد، قالی اصفهان نیز فرهنگ و تمدن اصیل ایرانی را حفظ می‌کند.

ویژگی‌های فرش اصفهان

هماهنگی، تناسب و تنوع رنگ به خصوص رنگهای شاد در طیفهای تیره و روشن، پرزهای کوتاه، رجشمار بین ۵۰ تا ۹۰، استفاده از گره فارسی، شیرازه متصل و اغلب دو پوده و لول و همچنین پرداخت در موقع بافت از ویژگی‌های قالیبافی اصفهان است. 

چله کشی، دار عمودی با یک کوجی (روش اصفهان)

چله کشی قرار دادن و کشیدن تارها بر روی سر دار و زیر داراست. این کار را دو نفر چله بند انجام می‌دهند. یکی چله را می‌سازد و دیگری چله را بر روی دار سوار می‌کند. این کار باید با دقت و مهارت انجام گیرد. برای در هم تنیدن تار و پود لازم است که لایه‌های تار چله را به دو نیم لایه جدا تقسیم کنیم. نیم لایه اول تارهای زیر و نیم لایه دیگر تارهای رو را تشکیل می‌دهد. کوجی چوبی است که نخ‌ها دور آن پیچیده می‌شود که از یک کلاف نخ واحد گرفته شده‌است. برای چله کشی دارهایی که در اصفهان به کار می‌رود، ابتدا دارهای چله را از ابریشم می‌سازند سپس بر دار نصب می‌نمایند. پس از آن کوجی و تارها و همچنین چوب هاف که دو لایه تارهای چله را از یکدیگر جدا می‌کند را سر جای خو قرار می‌دهند. در طول بافت قسمت بافته شده را پایین می‌کشند تا بخش دیگری از چله روی دار در مقابل بافنده قرار گیردکه این کار مستلزم توانایی بالای جسمی است. 

ابزار و وسایل

در گره فارسی زنان بافنده انگشتان نازکشان را به راحتی میان لایه‌های چله می‌لغزانند. انگشتان شست و سبابه ومیانه وظیفه دشواری را بر عهده دارند و برای انجام آن از مجموعه‌ای از ابزار و وسایل کمک می‌گیرند. چاقوی بافت که پس از بستن هر گره بر پرزهای گره زده می‌شود تا برای زدن گره بعدی آماده شود. شانه که شامل دسته‌ای چوبی، خمیده با تیغه‌های فلزی ضخیم و موازی می‌شود. این تیغه‌ها بین تارهای چله قرار می‌گیرد و پودها و گره‌ها را در جای خود محکم می‌کند. این فشردگی ردیفها به نیروی بافنده بستگی دارد و معمولاً این کار را یک نفر بر عهده می‌گیرد تا نقش و نگارهای فرش کج و معوج نشود. قیچی فلزی که بافنده تیغه کلفت قیچی را روی چله قرار می‌دهد و ارتفاع پرزها را یکسان می‌کند. قشو وسیله ایست دندانه دندانه که برای بیرون کشیدن پشم‌های اضافی گره‌ها است. 

جمع بندی 

تقریباً هیچ نوع فرش دیگری به اندازه فرش دستباف ایرانی شناخته شده نیست. در میان آنها، با این حال، برخی از آنها به ویژه به دلیل کیفیت برجسته خود شناخته شده  هستند. یکی از آن ها فرش اصفهان است. شهری که از نظر معماری چشمگیر است و فرش هایش به اندازه ساختمان ها درخشنده هستند. فرش‌ها با الهام از خود شهر در کارخانه‌ها با بهترین نقش‌ها و طرح ها بافته می‌شوند. به ندرت هیچ شهر دیگری دارای چنین تراکم بالایی از بافندگان با تجربه باشد که برخی از بهترین فرش های دستباف جهان را تولید کنند. فرش های اصفهان با تراکم گره 650000 گره در هر متر مربع به بالا، کیفیت بسیار خوبی دارند و از این رو از پیچیده ترین فرش ها هستند. فرشهای اصفهان شهرت جهانی دارند. 

اما یک چیز واضح است: اگر می خواهید یک فرش اصفهان واقعی را زیر پای خود احساس کنید، باید کمی بیشتر خرج کنید. با این حال، خریدار فرشی را دریافت می کند که تولید آن از نظر کاردستی بسیار دشوار است. چنین فرشی از طریق لمس زیبا، توجه زیاد به جزئیات و پیچیده ترین کیفیت، شادی را به ارمغان می آورد.

مطالب مرتبط:

• همه چیز درباره فرش کاشان
• همه چیز درباره فرش قم

همه چیز درباره فرش کاشان

فرش کاشان

فرش‌های کاشان نیز مانند بسیاری از انواع فرش‌های ایرانی، نام خود را از شهر مبدأ خود یعنی کاشان گرفته‌اند. بافندگی این فرش‌ها به قرن هفدهم بازمی‌گردد و تصور می‌شود که برخی از طرح‌های کوچک‌تر ابریشم حتی به اوایل قرن شانزدهم بازمی‌گردد. فرش‌های کاشان به‌خاطر زیبایی بی‌نظیر خود شناخته می‌شوند و مورد توجه فرش‌سازان در سراسر جهان است. این راهنمای فرش به شما کمک می کند اگر به دنبال داشتن یکی از این قطعات شگفت انگیز هستید تصمیم آگاهانه تری بگیرید.

برای دیدن مجموعه  فرش های ماشینی کلاسیک هایپر فرش پلاس کلیک کن

فرش کاشان کجا ساخته می شود؟

کاشان یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران است که در مرکز آن قرار دارد و از هر طرف توسط کویر احاطه شده است. کوه‌های غرب فقط آب کافی برای زنده ماندن را فراهم می‌کنند، اما نه خیلی بیشتر، در نتیجه پشم سفت‌تر و خشن‌تر بود و برای فرش‌بافی خوب نبود. فرش‌های اولیه کاشان با پشم مرینوس که از منچستر وارد می‌شد و نرم‌تر و لطیف‌تر از پشم‌های موجود در این منطقه بود، درست می‌شد. در فرش‌های بعدی از پشم سبزوار، منطقه‌ای در ایران که با کیفیت‌ترین پشم تولید می‌شود، استفاده می‌شود.

فرش‌های کاشان پیشینه‌ای غنی دارند که به قرن هفدهم در دوران صفویه بازمی‌گردد. سوابقی از خلاقیت‌های کوچک‌تر از ابریشم وجود دارد که قدمت آنها حتی قبل از اوایل قرن شانزدهم است. کاشان خلوتگاه محبوبی برای تعطیلات حاکمان سلسله صفوی بود. به این ترتیب، این شهر بهترین ها را به مهمانان ارجمند خود ارائه می کرد، از خانه های تعطیلات مجلل گرفته تا معماری های دیدنی. حتی فرش ها نیز با در نظر گرفتن وضعیت مهمانان ساخته شده اند. جای تعجب نیست که فرش‌های کاشان یکی از با شکوه‌ترین فرش‌های ایرانی هستند. برخی از فرش‌هایی که در آن دوران بافته شده‌اند، شهرت جهانی دارند. بافندگان در طول قرن ها کیفیت بالایی را در مواد، رنگ ها، نقش ها و سبک گره زدن خود حفظ کرده اند. وقتی فرش کاشان می‌خرید، می‌دانید که در حال خرید تکه ای از تاریخ هستید.

چگونه فرش کاشان را تشخیص دهیم

فرش کاشان نه تنها ظاهر هر اتاقی را فوراً زیبا می کند، بلکه شروع کننده مکالمه بسیار خوبی نیز می باشد. یکی از راه های آسان برای تشخیص فرش کاشان این است که آن را برگردانید و گره های زیر آن را بررسی کنید. بافندگان از گره نامتقارن سنه برای ایجاد فرش کاشان استفاده می کنند. این امر آنها را از اکثر فرش های ایرانی که معمولاً دارای گره های متقارن هستند متمایز می کند. نقوش مدال و گوشه و استفاده از ترکیب رنگی عمیق و غنی از آبی، قرمز و عاجی از دیگر ویژگی های بارز فرش کاشان است. باید تکنیک بافت و مواد مورد استفاده، رنگ‌های فرش و نقوش و مدال‌هایی که فرش را زینت می‌دهند بررسی کنید. در زیر به هر یک از این عوامل می پردازیم:

تکنیک بافت

فرش کلاسیک کاشان با گره فارسی نامتقارن بافته می شود. اولین کاری که باید هنگام بررسی یکی از این فرش ها انجام دهید این است که آن را برگردانید و به پشت آن نگاهی بیندازید. اگر گره ها نامتقارن هستند، یکی از نشانه های این است که آنچه شما به آن نگاه می کنید، کاشانی است.

انواع گره های مورد استفاده در بافت فرش کاشان

فرش‌های کاشان معمولاً با استفاده از نوع نامتقارن دو گره به نام گره سنه بافته می‌شوند. فرش ها متراکم و سنگین هستند. یک فرش کاشان 4 اینچ در 7 اینچ می تواند حدود 10 کیلوگرم وزن داشته باشد. دوبار گره و چگالی سنگین تر، این فرش ها را بسیار بادوام می کند.

فنون فرش بافی کاشان

فرش های کاشان بر روی نوع خاصی از بافندگی معروف به «دار» بافته می شود. بافندگان هر گره را با استفاده از تکنیک گره فارسی که یک سبک نامتقارن از بافتن تار و پود با دو نخ پود در بین ردیف ها گره می باشد، می سازند. فرشبافان کاشانی بر این سبک مسلط بوده و با مهارت و دقت فراوان از آن استفاده می کنند و در نتیجه فرش هایی با ظرافت و پرداخت استثنایی به دست می آید. نگاهی به گره های پشت فرش می تواند به شما اطلاعاتی در مورد دقت زیاد در ایجاد هر گره بدهد. فرش های کاشان از مرغوب ترین فرش های ایرانی هستند که می توانید پیدا کنید. مواد و نقوش این فرش‌ها از زمانی که به‌ویژه برای حاکمان سلسله صفوی که انتظاری جز بهترین‌ها نداشتند خلق شدند، همچنان منعکس‌کننده منشأ آن‌ها بوده است.

ترکیب موادی که بافنده استفاده می کرد بر بافت محصول نهایی تأثیر گذاشت. فرش های کاشان با وجود بافت سفت، در لمس نرم هستند. این به خوبی از مهارت بافندگان در دستیابی به نرمی بدون قربانی کردن دوام در ساخت آنها صحبت می کند. استفاده از رنگ های گیاهی نیز به بافت منحصر به فرد این فرش ها کمک می کند.

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی مدرن هایپر فرش پلاس کلیک کن

جنس فرش کاشان

فرش های اصل کاشان دارای پایه نخی و پرز 100% پشمی می باشد. شمع معمولاً کوتاه می شود تا پیچیدگی های کار طراحی را به نمایش بگذارد. از آنجایی که این فرش‌ها دستباف هستند، یافتن این فرش‌ها با کیفیت‌های متفاوت غیرعادی نیست. با این حال، تغییرات کمی وجود دارد، به طوری که برخی از بافندگان از برجسته های ابریشمی در شمع استفاده می کنند. تعداد کمی از بافندگان نیز از تمام مواد ابریشم در ساخت فرش های خود استفاده می کردند، اما این موارد بسیار نادر است.

بافندگان از ترکیبات مختلف پنبه، پشم و ابریشم در آثار خود استفاده می کردند. یکی از رایج‌ترین ترکیباتی که در فرش‌های کاشان می‌توانید پیدا کنید، پایه‌های نخی است که با پرزهای پشمی نرم پوشیده شده‌اند. برخی از بافندگان با بافتن هایلایت های ابریشمی ، به خلاقیت های خود یک لمس ظریف سلطنتی داده اند. این اضافه کوچک تفاوت زیادی در ظاهر، احساس و ارزش فرش تمام شده ایجاد می کند. بافندگان دیگر با استفاده از تمام مواد ابریشم در خلاقیت خود این کار را یک قدم جلوتر بردند. با این حال، استفاده از تمام مواد ابریشم به دلیل هزینه بالای تامین مواد رایج نبود.

پشم نیوزلند

صرف نظر از اینکه فرش از پنبه، پشم یا ابریشم باشد، تنها چیزی که در فرش کاشان ثابت می ماند این است که فقط از مرغوب ترین مواد استفاده شده است. پشم مرینوس وارداتی از انگلستان ماده انتخابی در فرش های کاشان قبلی بود زیرا بافندگان پشم با کیفیت مشابه را در ایران پیدا نمی کردند. این روند زمانی تغییر کرد که بافندگان پشم مرغوب تولید شده در شهر سبزوار ایران را کشف کردند.

رنگهای معمولی که در فرش کاشان یافت می شود

قرمز پررنگ و آبی سرمه‌ای با تضادهای عاجی، رنگ‌های اصلی مورد استفاده در فرش‌های کاشان پیشین بودند، که معمولاً در زمینه قرمز با حاشیه‌های آبی احاطه شده بود. البته این چیدمان دارای تنوع های متعددی بود که منجر به آرایش خیره کننده ای از فرش های کاشان شد. عاج رنگ اصلی است که برای جبران رنگ های قرمز تیره و آبی استفاده می شود. در طول دهه 1970، بافندگان شروع به استفاده از رنگ‌های پاستلی در خلاقیت‌های خود کردند، با زمینه‌هایی به رنگ‌های آبی ملایم، سبز و خاکستری و بافت‌هایی به رنگ‌های نیلی، آبی و قرمز. این روند تا اواخر دهه 1980 ادامه داشت، زمانی که بافندگان دوباره شروع به استفاده از قرمز تیره سنتی و آبی سرمه ای کردند.

مهم نیست که بافندگان از چه رنگ هایی در آثار خود استفاده می کردند، تنها چیزی که ثابت بود این بود که رنگ ها همیشه از منابع طبیعی استخراج می شدند. منابع طبیعی متداول مورد استفاده برای به دست آوردن رنگ های مورد استفاده در فرش کاشان، برگ تاک، پوست انار، پوست آجیل و سایر قسمت های گیاه بود.

اندازه های معمولی فرش کاشان

اگرچه فرش کاشان را می‌توانید در اندازه‌های وسیعی پیدا کنید، اما رایج‌ترین آنها عبارتند از: 4*6، 7*10، 8*10 و 10*13 اینچ.

سبک‌های عمده در نقشه فرش کاشان

فرش های کاشان فوراً با نقوش متمایز «مدل و گوشه» قابل تشخیص هستند. این طرح با الهام از الگوهای استادانه موجود در تزیینات سنتی ایرانی ساخته شده است. نقوش مدالیون الماسی شکل در میان زمینه باغ مانندی به همان اندازه استادانه به نام میدان شاه عباس بافته شده است. مزرعه شش عباس که به افتخار فرمانروای مغول که سهم قابل توجهی در محبوبیت هنر نساجی ایرانی در قرن هفدهم داشت، نامگذاری شده است، از مجموعه ای از اشکال گل منحنی پیوسته تشکیل شده است.

الگوی مدال و گوشه از یک مدال مرکزی تشکیل شده است که توسط یک میدان رنگارنگ که از گل ها و شاخ و برگ در هم تنیده شده است احاطه شده است. گل ها و شاخ و برگ ها انواع مختلفی داشتند. آنها به صورت ترکیبی از ساقه‌های گل منفرد، شکوفه‌ها، رزها و نخل‌های در هم آمیخته با تاک‌های منحنی به تصویر کشیده شده اند.اینها همه به طور متراکم در اطراف مدالیون مرکزی طراحی شده اند. این چیدمان در کنار رنگ‌های به کار رفته در فرش‌های کاشان، به آنها جلوه‌ی باشکوهی می‌بخشد.

در کاشان نقشه‌های مختلفی بافته می‌شود که ممکن است این طرح‌ها، اصالتاً از نقاط دیگر کشور وارد کاشان شده باشد، اما به‌طور کلی و بررسی‌های صورت گرفته بر نقشه‌های قدیمی و جدید، عمده فرش‌های بافته‌شده در کاشان به ۸ سبک اصلی تقسیم می‌شود.

طرح لچک ترنج یا ترنج و محراب

این طرح به احتمال زیاد از نقش جلدهای چرمی کتاب‌های قدیمی و برخی کاشی کاری‌های مساجد و مدارس الهام گرفته شده‌است و حداقل از دوره صفویه در طراحی فرش ایران مرسوم بوده و یکی از عمومی‌ترین سبک‌های نقشه فرش در کاشان است که در مناطق دیگری همچون یزد، کاشمر، اردستان و کشور مصر نیز از آن تقلید کرده‌اند.

طرح افشان

طرح افشان نقشه خاص و محبوبی است که بدون ترنج و محراب یا لچک بوده و از گل و بوته‌های بزرگ و کوچک و خطوط منحنی اسلیمی متن تشکیل شده و با نوار حاشیه احاطه شده‌است. طرح افشان که از طرح‌های فرعی شاه عباسی است، به طرح سرتاسری شاه عباسی نیز معروف است. از نوع‌های ویژه آن می‌توان افشان شکسته، افشان دسته گلی، افشان حیوان دار، افشان اسلیمی و افشان ترنج دار را نام برد. از نامداران نقشه‌کش این طرح به میرزا عباس صنیعی و پسرش محمد صنیعی می‌توان اشاره کرد.

طرح گلدانی و درختی

طرح گلدانی و درختی یکی از اصیل‌ترین نقشه‌های کاشان است که پیشینه ای دراز دارد. فرش‌های طرح گلدانی معروف دوران صفویه منسوب به جوشقان کاشان است. در حال حاضر این طرح در کاشان و منطقه ابوزیدآباد و بیشتر به صورت فرشچه بافته می‌شود. نوعی از این طرح به نام «حاج خانمی» نیز در کاشان و نطنز بافته می‌شود. این طرح انواع مختلف دارد و از ویژگی‌های آن این است که تکراری نبوده و سرتاسر بوم را گلدان یا درختی می‌پوشاند. برخی نقشه‌های دبیرالصنایع از این نوع است. نقشه‌های شادسر ابوزید آباد نیز عمدتاً گلدانی و درختی است.[۳]

طرح محرابی

طرح محرابی از آن جهت که تداعی کننده محراب مسجد است، به آن نام مشهور گردیده‌ و بیشترین کاربرد آن نیز استفاده در مساجد می‌باشد. قسمت بالای بوم یا زمینه، قوس محراب طراحی می‌گردد که عمدتاً حالت دوم لچک را دارد و نوار حاشیه نیز زمینه فرش را احاطه می‌کند. ممکن است خطی از قرآن، حدیث یا اسماء متبرکه در قوس محراب یا جای سجده و بعضاً در حاشیه فوقانی یا تا نیمه حاشیه‌های راست و چپ نیز نوشته شود. در متن و حاشیه نیز از نگاره‌های جانوران، پرندگان و انسان به هیچ رو استفاده نمی‌شود تا برای نمازگزار اشکالی ایجاد نکند. در نقشه محرابی کاشان، انواع محرابی گلدانی، ستوندار، قندیلی و درختی با نگاره‌ها و قوس‌های گردان در فرشچه طراحی می‌گردد و در انواع ابریشمی و کرکی بافته می‌شود.

طرح شکارگاه

نقشه‌های طرح شکارگاه در کاشان مربوط به دوره صفویه می‌شود. سرتاسر زمینه یا بوم طرح شکارگاه شامل منظره ای از شکارگاه شامل حیوانات، شکارچی و گیاهان مختلف بوده و دارای نقشه سراسری است. امروزه این طرح به گونه ای محدود و بیشتر به صورت فرشچه و با خامه ابریشم یا کرک در کاشان و ابوزیدآباد بافته می‌شود. از طراحان معاصر می‌توان به سید محمد افسری در این خصوص اشاره کرد.

طرح‌های واگیره‌ای

طرح‌های واگیره‌ای شامل قسمتی از کل فرش (مثلاً یک‌هشتم، یک شانزدهم و یک سی و دوم) است و در بوم تکرار می‌گردد و انواع مختلف دارد که سه طرح اصلی آن که در کاشان بافته می‌شود عبارتند از:

• طرح خشتی یا قابی
• طرح بته ای (بته جقه)
• طرح‌های تصویری در طرح‌های تصویری نقشه به صورت سراسری است و در کاشان سابقه طویلی دارد.

در دوران معاصر نیز خانواده افسری به ویژه سید امیرحسین افسری کاشانی که اکثرا فرش‌های دربار محمد رضا شاه پهلوی را به صورت سفارشی می‌بافتند و همچنین برادران ایشان به نام‌های سید محمد افسری و سید نظام الدین افسری و کسانی چون کاشف و محمد آقا قاسمی و محمد سعید به این طرح‌ها پرداخته‌اند. این طرح‌ها که به مینیاتوری یا نگاه گری نیز معروف می‌باشند به ۳ دسته تقسیم می‌شوند:

• منظره ای
• شمایلی
• چهره ای

طرح محتشم

طرح محتشم نقوش تلفیقی هندسی و گردان دارد و قالب کلی آن، لچک ترنج است. دو تفاوت اصلی این طرح که باعث جذابیت آن شده، حاشیه پهن بسیار زیبای آن و نیز طرح ساده شده درخت بید مجنون، گل‌ها و برگ‌ها و ساقه هماهنگ آن است که لچک‌های فرش، درختان بید را نشان می‌دهد. در حاشیه بزرگ و پهن آن نیز گل‌های شاه‌عباسی و بند گره وجود دارد. عمدتاً گل‌های فرش، قابی شکل بوده و در داخل آنها شاخ و برگ تنظیم شده‌است.

حاج ملاحسن محتشمی، از فرش‌بافان کاشانی در عصر قاجار است که در بافتن فرش‌های نقش‌برجسته استاد بوده‌است. حاج ملّا حسن در سنّ هفتاد سالگی به تاریخ ۱۱ رجب ۱۳۳۵ درگذشت.

فرش‌خانه

«فرش‌خانه» نامی است که بر خانه حاج باب قربان علی عدالت، از بزرگترین تاجران و تولیدکنندگان فرش کاشان در زمان قاجار، گذاشته شده‌است. در فرش‌خانه ۲۸ تخته فرش از دوره صفویه تا قاجاریه به نمایش گذاشته شده‌است.

چگونه عمر فرش کاشان خود را افزایش دهیم

داشتن فرش کاشان با طراحی پیچیده، پشم مرغوب و ساخت نفیس، مانند داشتن یک اثر هنری است و مانند تمام آثار هنری نیاز به نگهداری دارد تا کیفیت و ظاهر زیبای خود را حفظ کند. نور مستقیم خورشید رنگ ها را به سرعت محو می کند، بنابراین مطمئن شوید که فرش خود را در محلی قرار دهید که در معرض نور خورشید نباشد. یک جاروبرقی ملایم یک بار در هفته به حذف کثیفی و زباله هایی که می توانند پشم را خراش دهند یا خطوط طرح را کدر کند، کمک می کند. فرش های کاشان به اندازه ای محکم هستند که وزن مبلمان شما را بدون نشان دادن هیچ نشانه ای از فشار تحمل کنند. با این حال، هنگام قرار دادن مبلمان بر روی هر نوع فرش، همیشه توصیه می شود که جای مبلمان را هر چند وقت یک بار عوض کنید. با مراقبت مناسب می توانید انتظار داشته باشید که فرش کاشان خود را در همان شرایطی که آن را خریداری کرده اید به نسل بعدی تحویل دهید.

جمع بندی

کمتر منشا فرشی وجود دارد که شهرت آن با شهر کاشان قابل رقابت باشد. کاشان مخفف بالاترین استانداردها و تولید سنتی بهترین صنایع دستی است. یکی از معروف‌ترین فرش‌های ایرانی، فرش اردبیل در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن است که می‌گویند در این شهر بین اصفهان و تهران بافته شده است. در امپراتوری ایران، کاشان یکی از مهم‌ترین مکان‌های تجاری در جاده معروف ابریشم محسوب می‌شد که هنوز هم وجود دارد. اما امروزه این مکان اهمیت خود را از دست داده است.

فرش کاشان بیشتر از پشم بسیار مرغوب بافته می شود. تولید فرش در گذشته با افت روبه‌رو شده بود، اما تا به امروز به قوت قبلی خود بازگشته است. به همین دلیل فرش کاشان از محبوبیت بالایی برخوردار است و مورد توجه صاحب نظران این صنعت است. تار و پود معمولاً از پنبه و پرز از پشم گوسفند مرغوب است. گره متراکم با گره ایرانی فرش هایی را ایجاد می کند که صاحبان آن برای مدت طولانی از آن لذت خواهند برد. رنگ آمیزی این فرش های ایرانی با سایه های آبی، قرمز و بژ بسیار سنتی است.

مطالب مرتبط:

• همه چیز در مورد فرش تبریز
• همه چیز درباره فرش همدان
• همه چیزدرباره فرش قشقایی

همه چیز درباره فرش قم

برخی از منحصر به فردترین و خلاقانه ترین فرش های جهان از ایران می آیند. فرش‌های نمادین و تأثیرگذار ایرانی اغلب به دلیل ساختار انعطاف‌پذیر، اما محکم و طرح‌های خلاقانه‌شان قابل توجه هستند. آنها همچنین به عنوان عمدتاً دستباف شناخته می شوند و تلاش و تسلط زیادی برای هر کدام انجام می شود. با این حال، یکی از چشمگیرترین فرشهای ایرانی، فرش قم، نه تنها به‌طور باورنکردنی مبتکرانه دیده می‌شود، بلکه هنوز صد سال از عمر آن نمی‌گذرد!

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی کلاسیک هایپر فرش پلاس اینجا کلیک کن

در سال‌های اخیر، فرشچه ایرانی قم محبوبیتی دوباره پیدا کرده است. برای افرادی که به دنبال بهترین بافت ها و رنگ های زیبا هستند، این فرش ها نمایانگر برخی از چشمگیرترین قطعاتی است که می توانید در کلکسیون یا خانه خود داشته باشید. نقوش درخت زندگی و مدالیون در فرش قم به‌شدت دیده می‌شود. سایه ها شبیه به محبوب ترین رنگ های فرش ایرانی، آبی، قرمز و عاجی است. فرش قم معمولاً کوچکتر از سایر انواع فرش ایرانی است. آنها اغلب روی دیوارها قرار می گیرند.قم به عنوان مرکز حکومت دینی شیعه یکی از مقدس ترین شهرهای ایران است. این شهر بسیار قدیمی دارای تاریخ مذهبی غنی است و آثار معماری چشمگیر بسیاری را در خود جای داده است.

شهر قم 

قُم کلانشهری است که در 100 کیلومتری جنوب تهران واقع شده‌است. این شهر در کنار رودخانهٔ قمرود و در دشت قم قرار دارد. کلانشهر قم مرکز استان قم می‌باشد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران کلانشهر قم دارای ۱٬۱۱۲٬۱۵۸ نفر جمعیت بوده‌است. با این جمعیت، قم در رتبهٔ هشتمین شهر پرجمعیت ایران قرار می‌گیرد. بیشتر ساکنان قم شیعه دوازده‌امامی هستند و تعدادی از اقلیت‌های دینی زرتشتی و مسیحی در شهر ساکنند.

قم به‌عنوان پایتخت مذهبی ایران، پایتخت فرهنگی جهان شیعه و پایتخت دوم ادبیات کودک و نوجوان ایران، قطب تولید معارف دینی در ایران،قطب تولید علوم اسلامی، یکی از قطب‌های تولید مسائل دینی در ایران، یکی از قطب‌های انتشار کتاب پس از تهران و بزرگ‌ترین قطب انتشار کتاب‌های دینی در خاورمیانه نیز شناخته می‌شود. قم یکی از شهرهای مهاجرپذیر ایران است تعداد زیادی از اتباع افغانستانی و پاکستانی و عرب در قم مهاجر هستند.

قیام‌ها و شورش‌های پیاپی مردم قم باعث شده تا این شهر در طول تاریخ بارها توسط حاکمان و فرمانروایان ویران شده و از نو آباد شود . ظرفیت و پتانسیل صنعتی قم در بخشهای مختلف بسیار مناسب است. برای مثال می‌توان به صنعت مبلمان ومنبت اشاره کرد.

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی مدرن هایپر فرش پلاس اینجا کلیک کن

تاریخ فرش قم

برخی از مردم به شغل فرش بافتن مشغول هستند. سابقهٔ فرشبافی در قم با شیوهٔ فعلی به اواخر دهه چهارم سده میلادی یعنی حدود چندین سال پیش می‌رسد؛ یعنی زمانی که تجار کاشان دارهای فرش را به قم برده و کار را در مقیاسی محدود شروع کردند و با گذشت ۲ سال تولید فرش قم با ابعادی تجاری آغاز شد.

نقشه‌های فرشهای قدیمی را طرح‌های مشهور به لچک و ترنج شاه عباسی، محرمات، محرابی و شکارگاه تشکیل می‌دادند. این طرح‌ها که با اقتباس از نقشه‌های کاشان و اصفهان تهیه شده بود به‌سرعت با تغییراتی که طراحان قم در آن دادند دچار تحول شد و سبک جدیدی در صنعت فرشبافی ایران پدیدآورد. این سبک با ویژگی‌هایی نظیر هماهنگی نقوش به «سبک فرش قم» مشهور شد.

با کمال تعجب، فرش های قم به سبک امروزی بعد از دهه 1930 بافته شده اند. در همان زمان، فرش فروشان کاشانی شروع به جابجایی بافندگی خود به شهر قم کردند. پس از استقرار در آنجا، بافندگی رونق گرفت زیرا صنعتگران سبک‌های متنوعی را در کار خود جای دادند، و توانستند ویژگی‌هایی را حفظ کنند که مشخصاً به عنوان فرش قم قابل تشخیص است. امروزه بیشترین حجم فرش ابریشم ایران در قم ساخته می شود.

بافت فرش قم

ساخت فرش های قم بی نظیر بوده و هست. آنها از الیاف ابریشم بسیار ظریف استفاده می کنند و قطر کوچکتر الیاف ابریشم امکان جزئیات دقیق در طرح ها را فراهم می کند. جزئیات هرگز به خطر نمی افتد. این واقعیت که بسیاری از فرشها از قبل دارای دو لایه ابریشم هستند، آن‌ها را فوق‌العاده منحصربه‌فرد می‌سازد، اما رنگ‌های فرش که در بسیاری از فرشهای قم وجود دارد، سنت را به سطح بالاتری می‌رساند. زیبایی چشمگیر رنگ ها اغلب به دلیل طراحی و مواد است. وقتی به فرش قم نگاه می‌کنید، به همان اندازه که به شکل کلی رنگ‌ها توجه می‌کنید، به جزییات پیچیده نیز توجه خواهید کرد. هر فرش به چند بخش کاملاً مشخص تقسیم می شود که دارای جزئیات پیچیده ای است.این سطح از تنوع تا حد زیادی به دلیل مواد و نوع رنگ های استفاده شده، به آن حسی پر جنب و جوش و شفاف می بخشد.

تار و پود

شالوده فرش قم دارای تارهای فرورفته ( فونداسیون بالا و پایین) است. تارهای فرورفته زمانی اتفاق می‌افتند که پودها (طناب‌های پهلو به پهلو) به‌جای اینکه با کمترین تنش وارد شوند، از هر طرف محکم کشیده شوند. این تاب ها را به 2 سطح جابجا می کند. تارها پنبه یا ابریشم با 2 شاخه پنبه یا ابریشم برای پودها هستند. پنبه ممکن است آبی یا خاکستری روشن باشد.

گره

گره، گره نامتقارن فارسی یا سنه است. نخ در یک حلقه در اطراف یکی از تارها قرار می گیرد و در زیر دیگری شل باقی می ماند. 2 انتها در دو طرف تار ظاهر می شوند. در فرش قم گره به سمت چپ باز می شود. گره در هر اینچ مربع (KPSI) برای اندازه گیری تراکم گره استفاده می شود که یکی از معیارهای کیفیت بافندگی است. KPSI فرش قم بسیار بالاست.

شمع

برای شمع از ابریشم نرم یا پشم کورک با کیفیت بالا استفاده می شود. باکیفیت ترین فرش قم از ابریشم خالص تهیه می شود. همچنین می‌توانید فرش‌های پرز پشمی را با جلوه ی ابریشم (معمولاً طرح‌ها) و فرش‌های پرز ابریشمی روی پایه‌های ابریشمی و پنبه‌ای و همچنین فرش‌هایی که تماماً از ابریشم ساخته شده‌اند، پیدا کنید.

انتها

کف فرش دارای حلقه های تابیده نشده است. انتهای بالای آن دارای گلیم (ناحیه صافی با اندازه های مختلف که در انتهای فرش قبل از اتمام حاشیه بافته می شود) با حاشیه گره دار است.

طراحی

با وجود ظرافت در طراحی، بسیاری از فرشهای زیبای قم چندان بزرگ نیستند. با این حال، درون هر فرش انبوهی از نقوش مختلف و طرح‌های منحنی وجود دارد. اغلب، طرح ها و الگوها را به تعداد انگشت شماری از اشکال تقسیم می کنند. این اشکال طراحی معمولاً با رنگ ها و الگوهای خلاقانه به هم گره می خورند. برخی از فرشهایی که در شهر قم تولید می‌شوند حتی تا آنجا پیش می‌روند که فرشهای تصویری واقعی هستند، در حالی که برخی دیگر ممکن است رویدادهای تاریخی خاص، مناظر یا طرح‌های پیچیده‌تر و انتزاعی‌تر اما با جزئیات را به تصویر بکشند.

از آنجایی که پیش از این در شهر قم سنت بافندگی وجود نداشت، بسیاری از نقوش از کاشان، تبریز، اصفهان و دیگر مراکز قدیمی‌تر بافندگی به عاریت گرفته شد. بافت آن شبیه بافت کاشان اما در پشت نامنظم تر است. طرح ها شامل منحنی (بیشتر نقش های گلدار که معمولاً پیچیده هستند) و نمونه ای از سبک شهری فرش ایرانی است. نقوش گل و باغ، ویژگی‌های منظره و داستان‌های تاریخی، مدال‌های مرکزی با گوشه یا بدون نقوش و نقوش تاک و صحنه‌های شکار در فرشه قم یافت می‌شود.

الگوهای سراسری مانند بوته نیز رایج هستند. سجاده‌هایی که اغلب با طرح‌های درخت زندگی، نقش‌های زل‌السلطانی و شاه عباس (با مدال وسط یا بدون مدال) و همچنین نقوشی شبیه به سجاده‌های باغ بختیاری و فرشهای اصفهان در فرشهای قم دیده می‌شود. بسیاری از مردم به دلیل ساختار نازک اما مستحکم و ابعاد نسبتا کوچک، ترجیح می دهند فرش قم را به دیوار مانند ملیله آویزان کنند تا اینکه روی زمین بگذارند.

رنگ ها

قرمز، آبی متوسط، عاجی، طلایی، قهوه ای و مشکی رنگ های معمول هستند. رنگ‌های مشکی، آبی و قرمز معمولاً روی فرش‌های ابریشمی قم ثابت نیستند و رنگ‌ها روی فرش‌های پشمی یا ابریشمی همیشه روشن نیستند. قرمز و آبی رایج ترین رنگ ها هستند.

اندازه ها

با توجه به زمان لازم برای بافت این فرشهای بسیار ظریف و همچنین هزینه‌های بالاتر ابریشم و رنگ‌ها، فرش قم معمولاً در اندازه‌های کوچک ساخته می‌شود. این امر به ویژه در مقایسه با سایر انواع فرش قابل توجه است.

کپی فرش قم از کشورهای دیگر

فرش های قم در پاکستان و هند و چین نیز تولید شده است. در زیر نکاتی در مورد چگونگی تشخیص اینکه فرش یک فرش ابریشمی واقعی قم است یا تقلیدی از یک کشور دیگر است ، آورده شده است:

• حاشیه ها: فرش قم دارای گره های بسیار کوچکی در انتهای شمع جایی که حاشیه ها شروع می شود، خواهند بود. آنها هرگز کاملاً یکنواخت نخواهند بود. فرش قم تقلبی ممکن است دارای گره های بسیار صاف و یکنواخت باشد. حاشیه های فرش قم واقعی ابریشم خواهد بود.
• ابریشم: فرش های قم واقعی با ابریشم طبیعی ساخته می شوند. فرش های قم تقلبی با ابریشم تجاری ساخته می شود. ابریشم تجاری بیشتر از ابریشم طبیعی می درخشد و به نرمی ابریشم واقعی نیست. کف دست خود را برای چند ثانیه روی سطح فرش بمالید. اگر دستتان گرم شد ابریشم واقعی است.

جمع بندی

فرش قم فراتر از مرزهای ایران، گسترده و از ارزش بالایی برخوردار است. آنها دارای کیفیت خوب با گره های بسیار متراکم هستند. برخی از فرش‌های این منطقه دارای تراکم گره بیش از 600000 گره می‌باشند و در نتیجه متعلق به صنعت بسیار ظریف ایرانی هستند. متریال مورد استفاده فرش قم نیز منشأ خاصی دارد. فرش‌های ابریشمی و همچنین فرش‌های پشمی درقمبافته می شوند. ابریشم طبیعی قم به دلیل کیفیت بالا در سراسر جهان شناخته شده است. فرشها نقوشی از مناطق بسیار متفاوت ایران را نشان می‌دهند. در میان این طرح ها، الگوهای فیگوراتیو با گیاهان و حیوانات تلطیف شده رایج است. طرح های مدالیون نیز یافت می شود.گرچه فرشها حدود 100 سال است که در این منطقه بافته می شوند، اما فرش‌های قم به دلیل تجمل گرایی بسیار محبوب و ارزشمند هستند. کیفیت ابریشم طبیعی قم شهرت خاصی دارد و فرش ابریشم قم در بازار جهانی بسیار مورد توجه است.

روش‌های تولید فرش‌های نفیس قم نیز فوق‌العاده پیچیده و آینده‌نگرانه است. ساخت این فرش های مدرن جدید اغلب به اندازه فرش های عتیقه چشمگیر است. بسیاری در بیان جذابیت فرشهای قم با کلمات مشکل دارند، اما به نظر می‌رسد برجسته‌ترین عامل پیوند صمیمیت در توجهی است که به تک تک گره‌هایی که با دقت قرار داده شده‌اند، احساس می‌شود.این باعث می شود هر فرش قم منحصر به فرد باشد. تقریباً مانند یک اثر هنری فردی که هرگز دوباره تکرار نمی شود. و از آنجایی که بسیاری از فرشهای قم موجود امروزی در نیمه اول قرن بیستم ساخته شده‌اند، داشتن یکی از این فرشهای قدیمی به نوعی مانند داشتن یک قطعه تاریخ است.

مطالب مرتبط:

• همه چیز در مورد فرش تبریز
• همه چیز درباره فرش همدان
• همه چیزدرباره فرش قشقایی

همه چیز درباره فرش تبریز

تبریز که در شمال غربی ایران واقع شده است، دومین شهر قدیمی ایران است و صدها، شاید هزاران سال است که در مرکز جهان قالی‌سازی قرار داشته است. با توجه به بزرگی صنعت فرش در تبریز، طراحی و کیفیت آن بسیار متفاوت است. این امر تا حدودی ناشی از قرار گرفتن تبریز در سطح بالای تجارت جهانی و همچنین قطب مرکزی صادرات فرش در ایران است. فرش های تبریز را می توان در طرح های بی حد و حصر یافت. تبریز، در حال حاضر از سوی «شورای جهانی صنایع دستی» به عنوان «شهر جهانی بافت فرش» انتخاب شده‌است.

شهر تبریز در 600 کیلومتری غرب تهران و یکی از بزرگترین شهرهای ایران و همچنین پایتخت در استان آذربایجان قرار دارد. جمعیتی متشکل از آذری ها که بزرگترین اقلیت قومی ایران هستند و به گویش ترکی صحبت می کنند. این شهر قدیمی است و برای قرن ها مکان تجاری و ایستگاه مرزی بسیار مهمی بوده است. جاذبه های شناخته شده مسجد آبی و بازار غول پیکر هستند.

شهر تبریز

تبریز شهری بزرگ در منطقهٔ آذربایجان ایران، مرکز استان آذربایجان شرقی و هستهٔ مرکزی کلان‌شهر تبریز است. این شهر، بزرگ‌ترین قطب اقتصادی منطقهٔ آذربایجان ایران و مرکز اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و نظامی این منطقه شناخته می‌شود.

شهر تبریز ۲۴۴٫۵۱ کیلومتر مربع (حریم شهر: ۱۰۱۴٫۴۵ کیلومتر مربع) وسعت دارد و بر همین اساس، سومین شهر بزرگ ایران (به لحاظ مساحت) پس از تهران و مشهد محسوب می‌شود. جمعیت آن نیز در سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۱٬۵۸۴٬۸۵۵ نفر (حریم شهر: ۱٬۷۲۷٬۴۷۶ نفر) بوده و در سال ۲۰۲۲ میلادی به ۱٬۶۴۳٬۹۶۰ نفر رسیده‌است؛ که بر این اساس، پنجمین شهر پرجمعیت ایران و ۳۴۴ امین شهر پرجمعیت جهان به‌شمار می‌رود. اکثریت ساکنان تبریز آذری هستند و به زبان ترکی آذربایجانی با لهجهٔ تبریزی سخن می‌گویند. تبریز در طول تاریخ خود با فراز و فرودهای بسیاری روبه‌رو بوده‌است. تاریخ این شهر، اشغال توسط بیگانگان و حوادث جانکاه طبیعی از جمله زمین‌لرزه‌های مهلک را تجربه کرده‌است. سنگ بنای تبریز کنونی به دوران اشکانی و ساسانی برمی‌گردد.

تبریز، یکی از طویل‌المدت‌ترین پایتخت‌های ایران بوده‌است؛ این شهر پایتخت ملی یا منطقه‌ای ایران در دوران حکومت‌های روادیان، اتابکان آذربایجان، خوارزمشاهیان، ایلخانان، چوپانیان، جلایریان، قره‌قویونلوها، آق‌قویونلوها، صفویان، خانات آذربایجان ایران، پایتخت ملی دوم ایران در دورهٔ حکومت قاجاریان و پایتخت منطقه‌ای ایران در دوران حکومت‌های کوتاه‌مدت آزادیستان و خودمختار آذربایجان بوده‌است.

تاریخچه فرش تبریز

در مورد تاریخچه فرش در تبریز چنین می‌توان گفت که با توجه به قدمت تاریخی این شهر؛ مسلماً هنر صنعت فرش بافی در آن به قبل از دوران صفویه باز می‌گردد. در نیمه دوم قرن پانزده و در دوران صفوی، فرش از حالتی روستایی به هنر پیشرفته درباری تبدیل شد. یکی دیگر از تحولات مهم در فرش این دوره، طرح‌هایی بود که هنرمندان دربار تبریز و هرات ایجاد شد. در کتاب Rugs and Carpet of the World اثر Ian Bennet به نظریه‌ای دیگر در مورد فرش تبریز در زمان صفوی بر می‌خوریم که در اینجا نقل می‌شود:«تعداد زیادی از فرش‌های مدالیون یا ترنج دار که در سالهای آغازین قرن ۱۶ میلادی در زمان حکومت شاه اسماعیل اول و شاه طهماسب بافته شده‌اند، دارای طرح مایهٔ اسلیمی و نقوش حیوانی و انسانی هستند» در این کتاب نویسنده سعی کرده تعدادی از قالی‌های موجود در موزه‌های جهان مربوط به نیمه اول قرن شانزدهم را به کارگاه‌های تبریز نسبت دهداز قرن ۱۷م. به بعد و پس از اینکه قالی ایران به خارج از کشور راه یافت، صنعتگران تبریز با دریافت سلیقه مردم اروپا و آمریکا دست به بافتن قالی‌هایی زدند که بسیار جالب بود و بازار آن کشورها را به خود اختصاص داد تبریز یکی از قطب‌های بافندگی بسیار با اهمیت ایران در زمینهٔ قالی‌بافی است. فرش‌های آن، چه آن‌هایی که زینت‌بخش موزه‌های معتبر جهان هستند یا در مجموعهٔ کلکسیونرهای مشتاق جای گرفته‌اند، یا آن‌هایی که در مقیاس زیاد و در کیفیت تجارتی سر از بازارها و چهار سوق‌ها در می‌آورند، همواره خوش اقبال و مشتری پسند هستند. برابر آماری که در دست داریم در شهرستان تبریز و حومهٔ آن در سال ۱۳۶۴ شمسی بر روی ۱۶۰۰۰ دار قالی ۳۲۱۵۰ کارگر بافنده کار کرده‌اند. علاوه بر تک‌بافی‌ها، کارگاه‌های متعددی از سالیان بسیار دور در کار فرش‌بافی بوده و هستند. در سال‌های اخیر بافنده‌های چیره‌دست تبریزی به تولید فرش‌های گل ابریشم بسیار ظریف با رج‌شمار ۵۰ و ۶۰ در مقیاس وسیع روی آورده‌اند. این گونه فرش‌ها که بعضی با چله‌های ابریشمی هستند، بیشتر با طرح‌های لچک و ترنج و با رنگ‌های غالباً بژ روشن و نخودی بافته می‌شوند و در رنگ‌آمیزی گل‌ها و نگاره‌ها از رنگ‌های سرخابی، عنابی و زیتونی به فراوانی استفاده می‌شود. فرش‌های تبریز در هفتاد سال اخیر اغلب با طرح‌های گلدانی، درختی، محرابی، قندیل دار، حیوان‌دار، شکارگاه، هراتی، شاخ و برگی، گلفرنگ، بندی خشتی یا قاب‌قابی، منظره‌بافی، قاب‌قرآنی و نقش‌های هندسی از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین اندازه‌های ممکن بافته شده‌اند. بافت کناره و گلکی چندان خوشایند بافنده تبریزی نیست. در حال حاضر تبریز به عنوان کانون عمده عرضهٔ فرش‌های شهری‌باف آذربایجان شناخته می‌شود و کانون بزرگ تولید کنندگان نامور و صاحب نامی گردیده که فرش آذربایجان به آن می‌بالد. تبریز یکی از قطب‌های بافندگی بسیار با اهمیت ایران در زمینه‌ی قالی‌بافی است. فرش‌های آن، چه آن‌هایی که زینت‌بخش موزه‌های معتبر جهان هستند یا در مجموعه‌ی کلکسیونرهای مشتاق جای گرفته‌اند، یا آن‌هایی که در مقیاس زیاد و در کیفیت تجارتی سر از بازارها و چهار سوق‌ها در می‌آورند، همواره خوش اقبال و مشتری پسند هستند.

ویژگیهای بافت فرش تبریز

در میان ویژگی‌های مشترک تمامی قالیهای آذربایجان گره ترکی بیش از همه مورد توجه است. نوع گلیم بافی قالی‌های روستایی و عشایری آذربایجان به ویژه در قالی‌های قدیمی عمدتاً به سبک معروف فارسی است و به عبارتی از پود ضخیم برای گلیم بافی استفاده می‌نمایند. رجشمار قالی‌های روستایی آذربایجان عموماً درشت و بین ۱۵ و حداکثر ۲۵ رج محدود می‌گردند. دارهای قالی مورد استفاده در آذربایجان به جز قالی‌های عشایری، همگی از نوع عمودی است. مهمترین ابعاد قالی‌های جدید شهری باف آذربایجان ۲*۳ و ۲/۵*۳/۵ و همچنین ۳*۴ است و ابعاد کوچکتر اغلب در قالی‌های قدیم آن دیده می‌شود. ابعاد دایره و چند ضلعی نیز طی سال‌های اخیر در این منطقه رواج یافته‌است. قالی روستایی آذربایجان ابعاد متفاوتی دارد.[۱۰] شمار رج‌های قالی تبریز معمولاً از ۲۴ رج شروع شده و تا ۱۱۰ رج ادامه می‌یابد. رج که به واحد تراکم گره اطلاق می‌شود، بهترین روش برای ارزیابی کیفیت قالی به‌شمار می‌رود؛ هرقدر شمار رج‌های یک قالی بیش‌تر باشد، کیفیت آن نیز مطلوب‌تر خواهد بود. قالی‌های ظریف معمولاً از نخ‌های ابریشمی یا پنبه‌ای بافنده می‌شوند.

تبریز یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مراکز قالی‌بافی در سطح ایران و جهان است و نقش مهمی را در زمینهٔ توسعه و گسترش سنت‌ها و هنرهای تزئینی و کاربردی بازی می‌کند.

اوج هنر قالی تبریز مربوط به سده‌های دوزادهم تا شانزدهم میلادی بوده‌است. شکل‌گیری ۲۰۰ شاهکار هنری قالی تبریز با ادغام هماهنگ هنرهای بافندگی و نگارگری ایرانی در طی ۱۴ سده، سطح بالای هنر بافندگان قالی را در این شهر به عرصهٔ نمایش گذاشته و مکتب کلاسیک تبریز بنیان نهاده شد. این مکتب به ۲ زیرشاخهٔ اصلی تبریز و اردبیل تقسیم می‌شود.

طر ح‌های شناخته شده فرش تبریز

طرح‌های شناخته شده ناحیه تبریز عبارتند از: طرح مستوفی (کل فرنک مستوفی)، اسلیمی ترنج دار، اسلیمی لچک دار، ترنج، نقش ماهی یا هراتی،گلدانی، میناخانی، طرح درختی، طرح تصویری، طرح باغی یاگلستانی، طرح شکارگاه و طرح مطهری سیدی بازاری

ویژگی‌های طرح و رنگ فرش تبریز

بافندگان تبریز به ویژه در دوره معاصر هر طرح زیبایی را مورد استفاده قرار داده یا ترکیبی از رنگهای مختلف، طرحی نو را در انداخته ند. انواع طرح‌های لچکو ترنج، درختی، گلدانی، بته جقه ای و دهها طرح دیگر مورد استفادهٔ بافندگان امروز تبریز و مرند و خوی... است. شاید شادابی و طراوت رنگ در قالی شهری باف آذربایجان بیش از هر چیز دیگر توجه خریداران فرش را به خود معطوف دارد. زیبایی قالیهای لچک و ترنج هندسی هریس به گونه‌ای است که هم‌اکنون بسیاری از قالیبافان تبریز و سایر شهرهای آذربایجان از آن کپی برداری نموده و با نام نقش هریس به بازار عرضه می‌نمایند. در واقع نقشه قدیمی و اصیل هریس به گونه‌ای است که ضمن حفظ ویژگی نقوش لچک و ترنج شاه عباسی، ترکیبی هندسی به آن داده و با استفاده از خطوط زاویه دار، هویتی کاملاً مستقل از قالی‌های شهری باف را برای آن رقم می‌زند. معروف‌ترین نام در میان این طرح‌ها لچک و ترنج شاخه شکسته نام دارد گرایش به طرحهای هندسی و حتی ذهنی بافی، ویژگی مشترک طرحهای روستایی فرش آذربایجان است. برابر آماری که در دست داریم در شهرستان تبریز و حومه‌ی آن در سال ۱۳۶۴ شمسی بر روی 16000 دار قالی 32150 کارگر بافنده کار کرده‌اند. علاوه بر تک‌بافی‌ها، کارگاه‌های در سال‌های اخیر بافنده‌های چیره‌دست تبریزی به تولید فرش‌های گل ابریشم بسیار ظریف با رج‌شمار 50 و 60 در مقیاس وسیع روی آورده‌اند. این گونه فرش‌ها که بعضی با چله‌های ابریشمی هستند، بیشتر با طرح‌های لچک و ترنج و با رنگ‌های غالباً بژ روشن و نخودی بافته می‌شوند و در رنگ‌آمیزی گل‌ها و نگاره‌ها از رنگ‌های سرخابی، عنابی و زیتونی به فراوانی استفاده می‌شود. فرش‌های تبریز در هفتاد سال اخیر اغلب با طرح‌های گلدانی، درختی، محرابی، قندیل دار، حیوان‌دار، شکارگاه، هراتی، شاخ و برگی، گلفرنگ، بندی خشتی یا قاب‌قابی، منظره‌بافی، قاب‌قرآنی و نقش‌های هندسی از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین اندازه‌های ممکن بافته شده‌اند. بافت کناره و گلکی چندان خوشایند بافنده تبریزی نیست.

تکنیک‌های جدید فرش تبریز

در فرش تبریز ابداعاتی خصوصاً در چند دهه اخیر انجام شده که حالتی خاص را به فرش اعلای این منطقه داده است. این خلاقیت‌ها در نقوش، رنگ و بافت نمود کرده و سبب به وجود آمدن آثار بدیع در زمینه تولید فرش نفیس ایران گردیده که تاکنون سابقه نداشته‌است.

تحول در رنگ آمیزی فرش تبریز

• نمایش عمق
  از جلوه‌های جدید در رنگ فرش معاصر تبریز به کار گیری عمق و بعد یا پرسپکتیو در این طرح دو بعدی است که شناسه‌ای خاص به فرش تبریز داده‌است.
• استفاده از رنگ برای فضا بندی
  تحولی دیگر در ابداعات فرش تبریز، استفاده از رنگ برای پر کردن فضاهای خالی به جای نقش است که با به کار گیری رنگ‌های دارای هارمونی و هماهنگی با طرح فضاهایی خاص قرابتی زیبا بین طرح و رنگ ایجاد می‌شود. چنین فنی را در طرح‌های زیر خاکی جدید می‌بینیم.
• به کار گیری سایه روشن
  نو آوری دیگر در فرش تبریز، به کار گیری سایه با استفاده از رنگ است. استفاده نا محدود از رنگ‌های هم خانواده و ایجاد سایه روشن باعث القای عمق می‌شود. از ویزگی‌های دیگر تعادی بین رنگ‌های سرد و گرم بوده‌است که وجود این سایه و روشن‌ها در گل‌ها و متن حالتی برجسته به نقوش می‌دهد. این روش توانسته گل‌ها را طبیعی تر کرده و به سبک رئال (واقع گرایانه) نزدیک تر نماید.
• دور گیری
  به کارگیری ابریشم سفید و رنگی به منظور دور گیری گل‌ها و برگ‌ها از دیگر ویژگی‌های فرش تبریز بوده‌است.
• طرح زیر خاکی
  یکی از انواع طرح‌های تبریز، طرح زیر خاکی است. این سبک دارای رنگ‌های ویژه خصوصاً رنگ بژ، زیتونی وسدری است که حالت زیر خاکی را به نقش می‌دهد. عناصر تشکیل دهنده طرح آثار و ابنیه باستانی و نقش شاهان و شخصیت‌های ادبی و شعرای گذشته ایران است.

جمع بندی

در یکی از بزرگترین شهرهای کشور، تولید فرش به همان اندازه گسترده با کیفیت های مختلف از ساده تا لوکس را خواهید دید. ما در مورد تبریز صحبت می کنیم، شهری در 600 کیلومتری غرب پایتخت تهران، که مرکز استان و خانه عصاری ها، بزرگترین اقلیت کشور است. تبریز قرن‌ها محل تجارت بوده و مرکز آن در آذربایجان، ارمنستان و ترکیه قرار گرفته است. از جمله کالاهای مورد معامله می توان به فرش دستباف ایرانی اشاره کرد. مسجد کبود و مجسمه شاعر معروف خاقانی در تبریز بسیار شناخته شده است.

فرش تبریز با یک نام اضافی به راحتی قابل تشخیص است. دسته بندی به تراکم گره در هر متر مربع اشاره دارد و بنابراین نشان دهنده کیفیت است. در حالی که مرغوب ترین فرش ها بیش از یک میلیون گره دارند و 90 رج نامیده می شوند، فرش های ساده همچنان دارای تراکم 400000-500000 گره (40Raj) هستند. تراکمی که بسیار فراتر از منشأ بیشتر فرش های دیگر است. در حال حاضر فرش 70 رج تبریز با 1000000 گره در متر مربع کمیاب هستند.

فرش های باکیفیت تبریز اکثراً از پرزهای کوتاه از پشم مرغوب تشکیل شده است. نقش آنها توسط یک مدال در وسط غالب است که اطراف آن با نقوش باغ گل تزئین شده است. با این حال، پرتره هایی از کاخ ها و خرابه ها و یا از شاعران مشهور فرهنگ پارسی، مانند سعدی که محبوب ترین شاعر تاریخ کشور به شمار می رود، وجود دارد.

مطالب مرتبط: 

همه چیز درباره فرش همدان

همه چیزدرباره فرش قشقایی

همه چیز درباره فرش همدان

فرش همدان از روستاهای ایرانی در منطقه کوهستانی همدان در غرب ایران می آیند. این منطقه محل زندگی صدها روستا است. هر روستا سنت بافندگی خاص خود را دارد که الگوهای طراحی دقیق مورد استفاده را تعیین می کند. نام بیشتر فرش های این منطقه از محل پیدایش آن‌ها است. بهترین فرش های این مناطق به نام خود فروخته می شود. فرش های های ساده تر، اصطلاح عمومی همدان را به اشتراک می گذارند. شهرهای بزرگ منطقه فرش همدان ملایر، نهاوند، تویسرکان، کبودرآهنگ و اسدآباد هستند.

فرشهای همدان شامل فرشهای شهرهای فوق و همچنین فرشهای نواحی بی بیک آباد، حسین‌آباد، درگزینه، اینگلاس، کاسوین، مزلقان و برچالو می‌شود.

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی کلاسیک هایپر فرش پلاس اینجا کلیک کن

شهر همدان

هَمِدان، هَمَدان یا به گویش محلی هِمِدان یکی از کلان‌شهرهای ایران در منطقهٔ غربی و کوهستانی ایران و مرکز شهرستان و استان همدان است. این شهر در دامنهٔ کوه الوند و در بلندای ۱٬۷۴۱ متری از سطح دریا واقع شده‌است و از شهرهای سردسیر ایران به‌شمار می‌آید. همدان قدیمی‌ترین شهر ایران و از کهن‌ترین شهرهای جهان است. در سال ۱۳۸۵ مجلس شورای اسلامی در مصوبه‌ای همدان را «پایتخت تاریخ و تمدن ایران» اعلام کرد.

همدان اولین پایتخت نخستین شاهنشاهی ایران، مادها بوده‌است. با این حال قدیمی‌ترین آثار یافت‌شده از محوطهٔ باستانی هگمتانه و نیز کتیبه‌های گنج‌نامه مربوط به دوران هخامنشیان هستند. همچنین این شهر در روزگار هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان، آل بویه و سلجوقیان نیز یکی از پایتخت‌های کشور بوده‌است. همدان به دلیل داشتن مراکز تاریخی و دیدنی یکی از شهرهای فرهنگی و گردشگری کشور شناخته می‌شود و از نظر علمی نیز با وجود مراکز دانشگاه بوعلی سینا، دانشگاه صنعتی همدان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، دانشگاه پیام نور همدان و مراکز دیگر، به عنوان یکی از قطب‌های دانشگاهی کشور شناخته شده‌است. آرامگاه بوعلی‌سینا نماد شهر همدان و همچنین یکی از نمادهای پیشینهٔ ایران در فرهنگ جهان و دانش و علم به‌شمار می‌رود.

تاریخچه شهر همدان

همدان در روزگار، ماد، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان، آل بویه و سلجوقیان یکی از پایتخت‌های کشور بوده‌است. همدان به عنوان یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران، از پیشینه چند هزار ساله‌ای برخوردار است. پیش از آمدن اقوام آریایی، شهر همدان از زیستگاه‌های اصلی قوم کاسیان به‌شمار می‌آمده‌ است. در کتیبه‌های آرامی نو آشوریی (هزارهٔ دوم قبل از میلاد) از آنجا به عنوان یکی از ایالات کارکاشی (قوم کاسیان) یاد گردیده و آمده‌است که تیگلات-پیلسر یکم، شاه آشور این شهر را در ۱۱۰۰ سال پیش از میلاد فتح کرده‌است. 

در مورد زمان و چگونگی احداث و نام بنیان‌گذار شهر همدان بین روایت‌های مورخین و جغرافی دانان یونانی و همچنین مابین مورخین اسلامی اختلاف‌نظر وجود دارد. به گفتهٔ هرودوت این شهر را نخستین شاه ماد دیاکو بنیان نهاده‌است. در حمله اعراب، شهر همدان پس از سقوط نهاوند به دست مسلمانان افتاد و چندان اهمیت و اعتبار داشت که اعراب گشودن آن را پس از فتح نهاوند، بزرگ‌ترین پیروزی خود بر ساسانیان شمردند.

ویژگی فرش همدان

بافندگی فرش همدان

فرش های همدان معمولاً بر روی بافندگی عمودی بدون استفاده از طرح برای نقش و نگار بافته می شوند.

پایه فرش همدان

زیربنای این فرش ها امروزه پنبه‌ای است، اما فرش های همدان‌ پیشین (قبل از 1915) دارای پایه‌های پشمی و معمولاً روی زمینه‌ای شتری‌رنگ بوده‌اند. به جز فرش همدان از ناحیه کاسوین، پایه های همدان تک بافت است. پشت فرش های تک پود دارای هر تار دیگری است که در عرض فرش نمایان شده است که طرحی متمایز از خطوط به راحتی مشخص در سراسر فرش را ارائه می دهد.

گره های فرش همدان

گره مورد استفاده گره ترکی یا Ghiordes است که یک گره متقارن است. فرش های ایرانی تبریز نیز از این گره استفاده می کنند. این ممکن است عجیب به نظر برسد زیرا بیشتر فرش های ایرانی از گره ایرانی یا نامتقارن استفاده می کنند. این را می توان به این دلیل توضیح داد که تبریز در نزدیکی همدان قرار دارد و زمانی پایتخت امپراتوری عثمانی (ترکیه) بوده است. جمعیت غالب مردم ترک هستند. بنابراین هر دو فرش بافته شده در منطقه تبریز و همدان از گره ترکی یا متقارن استفاده می کنند نه گره فارسی یا نامتقارن. (فرش ترک باف توری بسیار کمیابی وجود دارد که هنوز از گره متقارن آن استفاده می کند.) گاهی اوقات می توان از موی شتر برای شمع استفاده کرد. هنگامی که از پشم استفاده می شود کیفیت آن از درشت تا متوسط متغیر است.

رنگ های فرش همدان

پالت رنگی تقریباً همه فرشهای همدان شامل رنگ‌های اصلی با زمینه‌های عاجی، قرمز، آبی یا قهوه‌ای است. آنها معمولاً بسیار رنگارنگ هستند.

اندازه های فرش همدان

فرشهای روستایی مانند فرشهای همدان در اندازه‌های سودمند (اندازه‌های کوچکتر و رانر) بافته می‌شوند. فرش هایی به اندازه اتاق اما در میان بافت های روستای بی بیک آباد و کبودرآهنگ یافت می شود. به پایان می رسد وجه تمایز بسیاری از فرشهای همدان، بافت یک لبه یا گلیم باریک در پایین فرش با حاشیه‌های ساده در بالای فرش است. کناره ها معمولاً ابری از پشم با یک طناب است.

طرح های فرش همدان

طرح‌های این فرش‌ها می‌تواند مستطیل (بیشتر نقوش هندسی و نقوش زاویه‌دار) یا منحنی (اغلب نقش‌های گلدار پیچیده‌تر) باشد و برخی می‌توانند هر دو عنصر را داشته باشند. اکثر فرش های همدان به صورت مستطیل هستند. در زیر برخی از عناصر رایجی که در این فرش ها یافت می شود ذکر شده است. برخی از تغییرات برگ بلوط نیز به عنوان عنصری رایج در این فرش ها دیده می شود.

طرح هراتی

الگوی هراتی که به نام روستای هرات نامگذاری شده است، قبل از جنگ جهانی دوم بسیار رایج بود.هراتی از یک گل سرخ تشکیل شده است که توسط یک الماس با نخل های کوچک در نقاط آن احاطه شده است. برگ های منحنی، مخروطی، دندانه دار که شبیه ماهی (ماهی) هستند، طرح را تکمیل می کنند.

طرح دوتایی

برخی از اشکال طراحی دوتایی نیز رایج است. این یک طرح قلاب دار است که معمولاً به صورت طرح تکراری یا سراسری یافت می شود.

برای دیدن مجموعه فرش های ماشینی مدرن هایپر فرش پلاس اینجا کلیک کن

جمع بندی

همدان یک اصطلاح جمعی برای انواع فرش های بافته شده در منطقه اطراف همدان  است. فرش های همدان بافته شده در روستاها و شهرهای اطراف شهر ممکن است بسیار متفاوت باشد. چه الگو، چه کیفیت و چه تراکم گره ، تقریباً هر چیزی ممکن است. فرش های نفیس این منشاء فرش به عنوان مثال حسین آباد یا نهاوند است. ویژگی های ساده تری را اساساً می توان در اصطلاح فرش همدان یافت.

در حالی که قبلاً از نخ دست‌کوب برای تمامی فرش‌های همدان استفاده می‌شد، امروزه از نخ‌های تولیدی صنعتی برای انواع فرش‌های مقرون به صرفه‌تر نیز استفاده می‌شود. در این مواقع از رنگ های ظریف کمتری برای رنگرزی نخ استفاده می شود. به این دلایل، انتخاب درست مهم است. الگوی شناخته شده هراتی و رنگ های کلاسیک مانند آبی و قرمز غالب است. اولی به طور سنتی از گیاه نیل و دومی از خرچنگ رنگرز که در ایران بسیار استفاده می شود تهیه می شود. نقوش هندسی در گره زنی غالب است. با این وجود، نقش‌های گل‌دار روی فرش‌های همدان نیز دیده می‌شود.

به خصوص فرش های قدیمی منطقه همدان از شهرت خوبی برخوردار است. چون روی تار پنبه ای گره زده می شدند، به آنها شهرباف می گفتند که ترکیبی از دو واژه شهر و گره است. متأسفانه این فرش ها به ندرت یافت می شوند. اصولاً فرش‌های این منشاء، فرش‌های روزمره هستند که به ویژه به استحکام خود زبانزد هستند.

مطالب مرتبط:

• همه چیز درباره فرش بیجار
• همه چیز درباره فرش قشقایی