مراحل تولید فرش ماشینی از صفر تا صد

فرش از دیرباز آیینه هنر و خلاقیت ایرانی بوده و هست و این پارچه گرانبها همیشه با اقتدار بر دیوار و زیر پای خانواده ها جایگاه خود را حفظ کرده است. با پیشرفت تکنولوژی و صنعتی شدن محصولات برای تامین کالاهای مورد نیاز متناسب با جمعیت روزافزون جهان، فرش نیز به صورت صنعتی تولید و به بازار عرضه شد و این نوع تولید با نام فرش ماشینی آغاز شد. فرش ماشینی اصطلاحی است که بسته به نوع نخ مورد استفاده و نوع تکنولوژی بافت، انواع کفپوش را شامل می شود. گاهی اوقات فرش های فانتزی یا فرش های پرزدار نیز ممکن است به عنوان فرش های ماشینی طبقه بندی شوند. در این گفتار به بررسی تکنولوژی فرش ماشینی می پردازیم که بر اساس بافت پارچه است. به طور کلی در صنعت نساجی چه در تولید منسوجات و چه در تولید فرش ماشینی، زنجیره تولید از چهار مرحله اصلی تشکیل شده است که عبارتند از: ریسندگی، رنگرزی، بافندگی و تکمیل. کارخانه ای که محصول نهایی آن فرش یا پارچه ماشینی است ممکن است تمام این مراحل را خودش مدیریت کند یا فقط قسمت بافندگی را انجام دهد.

مرحله اول: ریسندگی نخ فرش

در مرحله ریسندگی نخ مورد استفاده برای بافت فرش تهیه می شود. نخ های مورد استفاده در فرش ماشینی از سه قسمت تشکیل شده است:

1) نخ های خواب که معمولاً از اکریلیک یا پلی استر یا پلی پروپیلن ساخته می شوند.

۲) نخ پود که معمولاً از جوت درست می شود

3) نخی که معمولاً از پنبه یا پلی استر تهیه می شود

آنچه که نوع فرش را تعیین می کند، نوع نخ آن است. تکنولوژی تولید نخ اکریلیک و آماده سازی لازم برای تهیه آن با آماده سازی مورد نیاز برای استفاده از نخ پلی استر متفاوت است.

نخ های اکریلیک با سیستم ریسندگی الیاف کوتاه تهیه می شود، سپس با استفاده از رنگ های مناسب رنگ آمیزی و حرارت داده می شود و سپس به قسمت بافندگی ارسال می شود. اما نخ های پلی استر از طریق ریسندگی ساخته می شوند و به دو صورت دوپه شده یا رنگرزی استفاده می شوند. شرکت های فرش ماشینی می توانند مرحله ریسندگی داشته باشند یا نخ را به صورت آماده خریداری کنند.

پس از آماده سازی نخ، در مرحله پیش بافندگی، نخ های قرقره های بزرگ را روی قرقره های کوچکتر می پیچند و طبق طرح فرش روی قفسه دستگاه قالی بافی قرار می دهند.

مرحله دوم: بافت فرش ماشینی

دومین و شاید مهمترین مرحله در زنجیره تولید فرش، بافتن فرش است. در این مرحله فرش با استفاده از تکنولوژی های مختلف بافته می شود. به طور کلی سیستم قالی بافی همانند بافت پارچه است با این تفاوت که با دو سیستم تار بافته می شود. در واقع در دستگاه بافندگی دو فرش به طور همزمان بافته می شود که یکی فرش رویه و دیگری فرش پایین نامیده می شود.

این سیستم بافندگی به بافت چهره به چهره نیز معروف است. در واقع این دو پارچه به صورت موازی بافته می شوند و نخ های خواب بین دو سطح قرار می گیرند. سپس توسط یک تیغه رفت و برگشتی دو نیم شده و دو فرش بالا و پایین از هم جدا می شوند. البته سیستم توضیح داده شده در واقع روند کلی قالی بافی را نشان می دهد، اما ماشین آلات مختلف توسعه یافته توسط شرکت های قالی بافی، امکانات متفاوتی را در قالی بافی در اختیار تولیدکنندگان قرار می دهد.

ماشین های قالی بافی عمدتا توسط دو شرکت معروف Wendville (بلژیک) یا Schonnher (آلمان) تولید می شوند و در مدل های مختلف موجود می باشند. این شرکت ها می توانند فرش هایی با پرز بریده یا لوپ یا با سه سیستم بافت (راپیره) تولید کنند. هر یک از این ویژگی ها در مدل های مختلف این شرکت ها طراحی شده است. برخی از مدل های تولید شده توسط Wendville عبارتند از CRX، CPX، HRX، UCL، HCPX و CRP.

مرحله سوم : تکمیل فرش ماشینی 

فرش ماشینی پس از خروج از ماشین بافندگی دارای عیوب کوچکی است که نیاز به برجسته سازی دارد. ابتدا فرش ها به هم دوخته می شوند و در مرحله بعد گرد و غبار و پرزهای مرحله بافت از بین می روند.

در مرحله بعدی تولید فرش ماشینی که بسیار حائز اهمیت است، سطح خواب فرش با تیغه های مخصوص پوشانده شده و سطح خواب آن یکدست و براق می شود. این مرحله که برش نامیده می شود کیفیت نهایی فرش را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. در مرحله بعد، زمان عطسه است. در این مرحله پشت سطح فرش را با رزین ها و چسب های مخصوص آغشته می کنند تا گره های بافته شده در جای خود محکم شوند. در آخرین مرحله تکمیل فرش ماشینی، مقاطع طولی و عرضی فرش و همچنین گلدوزی و ریشه دوزی انجام می شود.

پارامترهای فنی موثر بر کیفیت فرش ماشینی

به غیر از عوامل کلی مانند مدل ماشین بافندگی، تکنولوژی بافت، نوع نخ مورد استفاده برای ریسندگی، تراکم بافت و تنظیمات کلی ماشین، سه عامل فنی مهم دیگر نیز وجود دارد که می تواند کیفیت نهایی فرش ماشینی را تحت تاثیر قرار دهد:

• تناسب و یکنواختی مشخصات فیزیکی نخ خواب: کیفیت و یکنواختی ویژگی های فیزیکی نخ خواب مورد استفاده بسیار مهم است. عدم یکنواختی در خواص فیزیکی نخ (مانند کشیدگی، انقباض یا درصد جمع شدگی) می تواند باعث ایجاد رگه های طولی روی سطح فرش شود.
• کیفیت تیغه برش: تیغه برش فرش نیز یکی از عواملی است که می تواند کیفیت نهایی را تحت تاثیر قرار دهد. این تیغه ها باید کیفیت بسیار خوبی داشته باشند و به موقع تعویض شوند در غیر این صورت مشکل کم خوابی ایجاد می کنند.
• مرحله برش: صاف کردن سطح خواب فرش که به آن برش می گویند، در کیفیت نهایی فرش تاثیر بسزایی دارد.

تفاوت فرش دستباف و ماشینی

چگونه فرق بین فرش دستباف و ماشینی را بفهمیم:

برای کسی که آموزش ندیده، تشخیص و تفاوت بین فرش دستباف و ماشینی دشوار است. این مطلب به شما کمک می‌کند تفاوت‌ها را درک کنید و به شما این مزیت را می‌دهد که هنگام خرید فرش تصمیمی آگاهانه بگیرید.

فرش دستباف

قطعات فرش دستباف

قالیچه های دستباف بر روی دستگاه بافندگی با طراحی خاص ساخته می شوند و با دست گره می خورند. ساخت فرش دستباف هنری بسیار قدیمی است که جای تحسین بسیاری دارد! اندازه بافندگی بستگی به اندازه قالی دارد و بافت از پایین به بالا انجام می شود. قالی‌باف گره‌ها را در پایه‌ی فرش فرو می‌کند و با دست می بندد و این «پرز» فرش را تشکیل می‌دهد. این یک کار بسیار خسته کننده و زمان بر است. مدت زمان تولید فرش دستباف به اندازه و پیچیدگی طرح بستگی دارد. بی سابقه نیست که یک فرش 30 *40 سانتی با کیفیت فوق العاده خوب تولید شود که بیش از یک سال طول بکشد! امیدوارم بتوانید درک کنید که چرا قیمت این فرش ها بسیار بالا است.

فرش های دستباف را می توان از پشم، پنبه، ابریشم، جوت و سایر مواد طبیعی تهیه کرد. گاهی اوقات از ابریشم در فرش های پشمی برای خطوط برجسته یا الگوی برجسته استفاده می شود تا طرح را بهتر کند. فرش های دستباف یا دستبافت در صورتی که کیفیت خوبی داشته باشند و به درستی نگهداری شوند می توانند سال های زیادی دوام بیاورند.

فرش های دستباف که فرش های شرقی نیز نامیده می شوند، اغلب مجموعه ای هستند. کیفیت این فرش ها به عوامل متعددی از جمله تعداد گره، رنگ های استفاده شده و کیفیت نخ ها بستگی دارد. فرش‌های دست‌باف معمولاً گران‌تر هستند، اما طول عمر این فرش‌ها بیشتر است و بنابراین معمولاً ارزش بیشتری نسبت به پول که می پردازید دارند.

نمونه ای از قالیچه بافی

فرش های تخت بافت یا دستبافت

بافت تخت یکی دیگر از دسته‌بندی‌های فرش دستباف است. این قالی‌ها را به صورت دست بافت و بدون پرز می‌بافند. تقریبا هیچ ارتفاعی برای فرش نمی توان قائل شد. قالیچه های سومک، دهری، گلیم و بافته از انواع قالی های تخت بافت هستند. با یک فرش تخت بافت، حتماً به یک ترمز فرش نیاز پیدا می کنید که زیر آن قرار دهید تا در جای خود بماند .

فرش های تخت بافت بدون پرز هستند

فرش ماشینی

فرش های ماشینی توسط ماشین های بزرگی به نام پاور لوم ساخته می شوند. دستگاه بافندگی برقی به صورت خودکار و توسط کامپیوتر کنترل می شود. فرش ماشینی را می توان به سرعت ساخت و با موادی از جمله پشم و الیاف مصنوعی مانند پلی پروپیلن، نایلون، پلی استر، اکریلیک و ابریشم تولید می شود.

فرش های ماشینی می توانند جایگزینی با قیمت مناسب تر، نسبت به فرش های دستباف باشند. فرش های ماشینی معمولاً بسته به کیفیت و الیاف مورد استفاده، عمری حدود 20 سال یا کمتر دارند. به عنوان مثال یک فرش ماشینی با کیفیت بالا اگر به خوبی نگهداری شود می تواند چندین دهه دوام بیاورد. فرش های ماشینی معمولاً برای یک کلکسیونر ارزشی ندارند. اگرچه مارک های خاصی مانند فرش کارستان وجود دارند که طرفداران بسیار وفاداری دارند. برند کاراستان ساخت کشور آمریکا است، چندین دهه است که فرش تولید می‌کنند و فرش‌های آن از طراحی و کیفیت برتری برخوردار است.

پشت فرش ماشینی. به یکنواختی دوخت که توسط دستگاه انجام می شود توجه کنید

فرش دستباف

فرش دستباف یکی دیگر از انواع فرش است که دستباف یا دستبافت نامیده می شود. این نوع خاص از فرش با استفاده از یک تفنگ دستی اصلاح شده ساخته می شود که شمع را در یک پایه پارچه قرار می دهد که یک پرز حلقه ایجاد می کند. اگر شمع حلقه بریده شود، به شمع بریده تبدیل می شود. قالیچه پرزدار، اگر قیچی نشود، فرش «قلاب دستی» نامیده می‌شود.

برخی از طرح ها دارای هر دو شمع حلقه و برش هستند تا جلوه ای ابعادی به الگو بدهند. سپس یک پوشش لاتکس در پشت فرش اعمال می شود تا "تفت ها" را در جای خود نگه دارد. سپس یک پارچه از نوع بوم روی پوشش لاتکس اعمال می شود تا پشت فرش را تکمیل کند.

این فرش‌ها ظاهری دست‌ساز دارند، اما قیمت آن‌ها بسیار کمتر است، زیرا استفاده از تفنگ این کار را به طرز چشمگیری سرعت می‌بخشد. برای مثال، یک فرش دستباف 8×10 اینچی با کیفیت خوب، بسته به کیفیت ممکن است بین 7 تا 14 ماه طول بکشد. در حالی که همان اندازه فرش ساخته شده به روش تافت دستی ممکن است یک روز طول بکشد.

اگرچه فرش های دستباف می توانند به اندازه فرش های دستباف زیبا باشند، اما معمولاً برای یک کلکسیونر فرش یا شخصی که به دنبال خرید یک فرش شرقی به عنوان سرمایه گذاری است، ارزشی ندارند.

تفنگ تافتینگ دستی

سپس یک پوشش لاتکس در پشت فرش اعمال می شود تا "تفت ها" را در جای خود نگه دارد. و یک پارچه از نوع بوم روی پوشش لاتکس اعمال می شود تا پشت فرش را تکمیل کند.

این فرش ها ظاهری دست ساز دارند اما هزینه بسیار کمتری دارند زیرا استفاده از تفنگ روند را به طرز چشمگیری سرعت می بخشد. به عنوان مثال بافت یک فرش دستباف کوچک با کیفیت خوب ممکن است حدود 10 تا 14 ماه طول بکشد، در حالی که فرش با همان اندازه که به روش دستباف ساخته می شود ممکن است یک روز طول بکشد.

اگرچه فرش های تافتینگ می توانند به اندازه فرش های دستباف زیبا باشند، اما معمولاً برای یک کلکسیونر فرش یا شخصی که به دنبال خرید یک فرش شرقی به عنوان سرمایه گذاری است، ارزشی ندارند.

پشت فرش دستباف

به پشت فرش نگاه کنید

یکی از بهترین راه ها برای تشخیص تفاوت بین فرش دستباف و ماشینی، نگاه به پشت فرش است. در فرش های دستباف بافت و گره کمی ناهموار و کاملاً یکنواخت نخواهد بود. از طرفی فرش ماشینی بسیار یکنواخت و کاملا یکدست به نظر می رسد. هرچه هنگام نگاه از پشت جزئیات در طرح بیشتر باشد، کیفیت فرش بهتر است.

پایه فرش دستباف به حاشیه تبدیل می شود

پشت فرش ماشینی. توجه: حاشیه دوخته شده است.

به حاشیه های فرش نگاه کنید

راه دیگر برای تشخیص دستباف بودن یا ماشینی بودن فرش این است که به حاشیه ها نگاه کنید. همانطور که در تصویر بالا مشاهده می کنید، حاشیه یک فرش ماشینی دوخته شده و به عنوان یک کار پایانی وصل شده است. حاشیه فرش دستباف مانند تصویر زیر امتداد زیرسازی فرش است.

پایه فرش دستباف به حاشیه تبدیل می شود.

طراحی دقیق تر در پشت فرش به معنای کیفیت بهتر آن است. گره یا بافت بیشتر در هر متر مربع به معنای دوام و ماندگاری بیشتر است. امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد! ما مطمئن هستیم که پس از مطالعه این همه تفاوت فرش دستباف و ماشینی، هرکسی به راحتی می تواند فرش دستباف یا ماشینی را بر اساس نیاز خود انتخاب کند.